O‗quv-uslubiy qo‗llanma

 
 
 
Tobe munosabatli qo‗shma gap tahlili. 
 
Ergashgan qo‗shma gaplar – 
qismlari ergashtiruvchi bog‗lovchilar yoki shunday 
bog‗lovchi vazifasidagi so‗zlar yordamida bog‗langan qo‗shma gaplardir.
Ergashgan qo‗shma gaplarda bosh gap va ergash gap bo‗ladi.
 
Bosh gap
-- mazmuni izohlanayotgan gap (savol tarkibida qatnashadi).
 
Ergash gap
– bosh gap mazmunini izohlayotgan gap (javob bo‗lib chiqadi). 
Ergash gap bosh gapdan oldin, keyin, ba‘zan bosh gap ichida kelishi mumkin:
 
 
Inson kamtar bo‗lsa, u maqtovga loyiqdir
.(ergash gap + bosh gap)
 
 
Shuni bilingki, so‗zning tig‗i shamshirdan o‗tkirroq.
(bosh gap + ergash gap)
 
 
Anvar, dadasi nimani hoxlasa, shuni bajaradi.
(bosh g. + ergash g. + bosh g.) 
Ergash gapni bosh gapga bog‗lovchi vositalar: 
1. Ergashtiruvchi bog‗lovchilar; 2. Ko‗makchili qurilmalar;
3. Yuklamalar; 4. Nisbiy so‗zlar; 5.
 deb
so‗zi va boshqalar.
 
 
Shuning uchun, shu sababli, shu bois, natijada, -ki, -kim
bog‗lovchilar hokim gap 
tarkibida keladi.
 
 
Agar, agarda, maboda, basharti, chunki , go‗yo, bamisoli, zero, zeroki, deb, toki, 
zotan
ergashtiruvchi bog‗lovchilar esa tobe gap tarkibida joylashadi:
 
 
Agar tabiat yo‗qolsa, insoniyat ham yo‗q bo‗lib ketadi. 
 
Hayotdan aslo nolimang, chunki uning o‗zi qarama-qarshiliklardan iborat.

---

41 
 
Agar, garchi, chunki, go‗yo, bamisoli, zero, zotan
bog‗lovchilari tobe gapning 
boshida keladi; 
shuning uchun, shu tufayli, shu sababli, natijada, oqibatda
kabi
bog‗lovchilar esa hokim gap boshida keladi.
 
deb
bog‗lovchisi tobe gap oxirida keladi:
 
 
Umrim shirin o‗tsin deb, tilni tiydim hamisha.
-ki, kim
bog‗lovchisi esa hokim gap oxirida keladi:
 
Munis shuni yaxshi biladiki, mehnatsiz hech narsaga erishib bo‗lmaydi. 
zero, zeroki, zotan
bog‗lovchilarida ko‗tarinkilik, kitobiy uslub bo‗yog‗i mavjud:
 
 
Dushmanni ayamay enchish kerak, zero qayta bosh ko‗tara olmasin.