O’quv yilida o’rta ta’lim uchun

14-bilet biologiya 

 

1.Endoplazmatik  to'r 

murakkab  membranalar 

tizimidan 

ibo  rat 

bo'lib, barcha

 

eukariot 

hujayralarning  sitoplazmasini  qamrab  olgan.  Endoplazmatik  to'r  bir  qavat  membrana  Ы1ап 

chegaralan  gan  vakuolalar  va  kanalchalar  tizimidan  tashkil  topgan.  Kanalcha  lar  shoxlanib, 

hujayraning hamma qismlarini bir-biri bilan hamda 

plazmatik membranani boshqa organoidlar va yadro qobig'i bilan bog'lab 

umumiy to'rni hosil qiladi. Endoplazmatik to'r ayniqsa, 

moddalar almashinuvi jadal borayotgan hujayralarda yaxshi rivoj langan bo'ladi. Endoplazmatik 

to'rning hajmi 

hujayra umumiy  haj mining 

o'rtacha 

30-50 % 

gacha qismini

 

egallaydi. 

Endoplazmatik 

to'r o' tuzilishiga ko'ra ikki xil: silliq va donador bo'ladi. 

Silliq endoplazmatik to'rning membranalarida yog' va ug levodlar almashinuvida ishtirok etuvchi 

fermentlar 

bo'ladi. Shu ning 

uchun ham  uning 

asosiy 

vazifasi

 

lipidlar 

va 

uglevodlarni 

sin 

tez 

qilishdir. Silliq endoplazmatik to'r ayniqsa, yog' bezlari (yog' 

sintezi)da, jigar hujayralari (glikogen sintezi)da zaxira moddalar 

to'planadigan hujayra (o'simlik urug')larida ko'p bo'ladi. Muskul 

---

Telegram: @imtihonlar_kanali_uz                                            Bot: @imtihonuzb_bot 

Telegram: @imtihonlar_kanali_uz                                            Bot: @imtihonuzb_bot 

 

hujayralarida silliq endoplazmatik to'r muskul tolalarining qisqarishida ishtirok etadi. 

Donador endoplazmatik to'r membranalarida ribosomalar joylashgan. 

Shuning uchun membranasi donador ko'rinishga ega 

bo'ladi.  Donador  endoplazmatik  to'rning  muhim  vazifasi  oqsil  sin  tezi  va  uni  tashish  bo'lib,  bu 

jarayonlarni  ribosomalar  bilan  ham  korlikda  amalga  oshiradi.  Ribosomalar  endoplazmatik  to'r 

mem branasining ustki qismida dona-dona bo'lib joylashgan. Donador 

deb atalishi ham shu tuzilma bilan bog'liq. Donador endoplazma tik to'r oqsil ko'p sintezlanadigan 

hujayralarda yaxshi rivojlangan. 

1) 

 Embrionning  tuxumdan  chiqishi  yoki  tug'ilishi  bilan  embrio  nal  rivojlanish  davri 

tugallanadi va postembrional rivojlanish davri 

boshlanadi.  Postembrional  rivojlanish  bevosita  (to'g'ri)  yoki  bilvo  sita  (noto'g'ri,  metamorfozli) 

bo'ladi. 

Bevosita rivojlanish (sudralib yuruvchilar, qushlar, sut emizuv chilar)da tuxumdan chiqqan yoki 

ona organizmidan tug'ilgan em brion voyaga yetgan organizmlarga o'xshaydi, faqat kichik bo'la 

di. Postembrional rivojlanishda embrion faqat o'sadi va jinsiy ba log'atga yetadi. 

Bilvosita (metamorfoz) rivojlanishda tuxumdan qur (lichinka) chiqadi. Qur 

voyaga yetgan organizmdan tuzilishi jihatidan keskin farq qiladi. Qur 

oziqlanadi, o'sadi va ma’lum muddat davomida qur organlari ioyaga yetgan 

organizm organlari bilan almashinib boradi. 

2) 

 oqsilning og'irligi 48000 bo'lsa uni 120 ga bolamiz chunki 1 ta aminokislotani og'irligi 120 

ga ten brikkan holada shunda 400 chiqadi buni 3 ga ko'paytiramiz cunki 1 ta aminokislotaga 3 ta 

nuklatit  to'g'ri  keladi.  ko'paytirsak  1200  chiqadi  bu  RNK  dagi  nuklatidlar  soni  DNK  dagi 

nuklatidlar topish uchun buni 2 ga bo'lamiz chunki DNK 2 ta zanjirdan iborat bo'lsak 600 chiqadi 

va boyii RNK dagi nuklatidlarni DNK dagi nuklatidlarga qoshamiz 1200+600=1800 chiqadi.