O’quv yilida o’rta ta’lim uchun
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
16-bilet biologiya
1)
Mitoxondriya (yunoncha "mitos" - ip va "xondro" - donador degan so'zlardan olingan) bir va ko'p hujayrali organizmlarning barcha eukariot hujayralarida mavjud. Mitoxondriyalarning hayvon
darak beradi. Mitoxondriyalar turli-tuman shakllarda: yumaloq, yassi, silindr simon va hatto ipsimon ko'rinishda ham uchraydi. Ular 0,2 mkm dan 15-20 mkm kattalikka ega. Ipsimon shakllarning uzunligi 1520 mkm gacha boradi. Turli xil to'qimalardagi mitoxondriyalarning soni bir xil emas. Ularning soni hujayraning funksional faolligiga bog'liq. Uchadigan qushlarning ko'krak mushaklarida mitoxondri yalar soni uchmaydigan qushlarga nisbatan juda ko'p bo'ladi. Mi toxondriyalarda ikki qavat: tashqi va ichki membaranalar mavjud.
Telegram: @imtihonlar_kanali_uz Bot: @imtihonuzb_bot Telegram: @imtihonlar_kanali_uz Bot: @imtihonuzb_bot
Tashqi membrana silliq, ichkisi esa burmali bo'lib, kristalardeb ataladi. Kristalar membranasida juda ko'p fermentlar joylashgan. Ular energiya almashinuvida ishtirok etadi. Mitoxondriyalar ya rim avtonom organoid bo'lib ularning membranalararo bo'shlig'ida DNK, RNK va ribosomalar bo'ladi. Mitoxondriya bo'linish yo'li bi Ian ko'payadi. Mitoxondriyalar bo'linishidan oldin ularning DNKsi ikki hissaga ortadi. Mitoxondriyalarning asosiy vazifasi energiya hosil qilish, ya’ni ATFni sintezlashdir. 2)
Diduragay chatishtirishni tekshirish uchun Mendel ikki juft belgisi bilan: donining rangi (sariq va yashil) va shakli (silliq va burishgan) bo'lgan gomozigota holdagi no'xat o'simliklarini o'za ro chatishtirdi. No'xat donining sariq rangi (A) va silliq shakli (E3) dominant, yashil rangi (a) va burishgan shakli (b) retsessivdir. Har bir o'simlik bir tipdagi gametalarni hosil qiladi. Bunday gameta larning qo'shilishidan olingan naslning barchasi bir xil, ya’ni sariq-silliq bo'ladi. Birinchi bo'g'in duragaylarida har juft allel genlardan faqat bit tasi gametalarga tushib qoladi. Ya’ni birinchi meyoz bo'linish nati jasida A gen B gen bilan bitta gametaga yoki b gen bilan tushishi, huddi shuningdek, a gen B gen yoki b gen bilan bitta gametaga tushishi mumkin. Har bir organizmda juda ko'p jinsiy hujayralar hosil bo'ladi, statistik qonuniyat bo'yicha har bir F1 duragayda to'rt xilda 25 % dan - AB, Ab, aB, ab gametalar hosil bo'ladi. Urug'lanish jarayo nida bitta
organizm gametalari ikkinchi organizmning har bir gametalari bilan tasodifan uchrashishi mumkin. Buni Pennet katak chasi yordamida osongina aniqlash mumkin. Pennet katkchasiga gorizontal bo'yicha bitta organizm gametalari, vertikal bo'yicha ka takchalarning chap tomoniga ikkinchi organizm gametalari yozila di. Katakchalar ichiga esa gametalar qo'shilishidan hosil bo'lgan zigotalarning genotipi yoziladi. F2 da hosil bo'lgan
orga nizmlarni fenotip bo'yicha hisoblab chiqish
nihoyatda oson.Duragaylar fenotip bo'yicha to'rtta guruhga bo'linadi: 9 ta sariq silliq; 3 ta yashil silliq; 3 ta sariq burishgan; 1 ta yashil burishgan duragaylar hosil bo'ladi. Agar har bir belgilar bo'yicha ajralishni hisoblab chiqiladigan bo'lsa, sariq donning soni yashil rangga, silliq shaklining soni burishgan shakliga nisbatan 3:1 bo'ladi. Shunday qilib, diduragay chatishtirishda har juft belgilar boshqa juft belgilarga bog'liq bo'lmagan holda xuddi monodura gay chatishtirishdagidek ajralishga uchraydi. Diduragay chatishtirishda F2 bo'g'inda fenotip jihatdan nisbat 9:3:3:1, genotip jihatdan nisbat 1:2:2:4:1:2:1:2:1 bo'ladi. Urug'lanish jarayonida gametalarning tasodifan uchrashish ehtimoli barchasi uchun bir xil bo'ladi. Hosil bo'lgan zigotalar da genlarning har xil kombinatsiyalari amalga oshadi. Diduragay chatishtirishda genlarning turli kombinatsiyalari natijasida belgilar ning mustaqil holda taqsimlanishi, agarda juft allel genlar har xil gomologikxromosomalarda joylashgan bo'lsagina amalga oshadi. Mendelning uchinchi qonuni - belgilarning mustaqil holda irsiylanish qonuni deb ataladi. Mendelning uchinchi qonunini quyidagicha izohlash mumkin: ikki yoki undan ortiq juft muqobil belgilari bilan farq qiladigan ota ona organizmlar o'zaro chatishtirilganda, genlar va unga mos bel gilar bir-biridan mustaqil holda irsiylanadi. Mendel qonunlaridan foydalanib, ajralishning bir muncha mu rakkab hollarini
uch, to'rt va undan ham ko'proq juft belgilari bilan farq qiladigan duragaylardagi ajralish hollarini ham tushunib olsa bo'ladi. Agar ota-ona organizm bir ruft belgisi bilan farq qilsa, ik kinchi
diduragay chatishtirishda esa 9:3:3:1 nisbatda ajralishi kuzatiladi. Poliduragaylardagi gametalarning umumiy sonini hisoblash formulasi
(Aa) duragayda ikki xil gameta; AaBb duragayda esa to'rt xil tip dagi gameta hosil bo'ladi. AaBbCc - triduragayda sakkiz xil tipda gi gameta hosil bo'ladi. 3)
DNK dagi vadorod bog'lar sonini topish uchun DNK ning 1 zanjiridagi A v a l lar sonini 2 ga Gva S lar sonini 3 ga ko'paytiramiz bizda 15 ta A va l lar bor ekan uni 2 ga ko'paytiramiz= 30 chiqadi G
Telegram: @imtihonlar_kanali_uz Bot: @imtihonuzb_bot Telegram: @imtihonlar_kanali_uz Bot: @imtihonuzb_bot
endi 30+24=54 ta vadorod bog'lar mavjud.DNK ning uzunligini topish uchun barcha nuklatitlar sonini 0.34 ga ko'paytiramiz 23 ta nuklatitlar bor uni 0.34 ga ko'paytirsak 7.82nm chiqadi.
Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|