Organopatologiya qon yaratuvchi va limfoid sistema kasalliklari
Yüklə 2,28 Mb.
|
|
Krvuq o`smalari ko`proquchraydi. Gistologik tuzilishiga ko`ra, oraliq hujayrali papilloma, yassi hujayrali papilloma, yassi q metaplaziyasi hamda bez metaplaziyasi bilan utayotgan oraliq hujayrali rak va yassi hujayrali rak tafovut silinadi. Papillomalar 0,2-1,0 sm kattalikda, odatda yakka bo`ladi, no-zik fibrovasqo’lyar tuqimadan tuzilgan oyoq.chasi bor, usti tabakd-lashgan ko`p kavatli oraliq hujayrali epiteliy bilan qoplangan. NAFAS ORGANLARI KASALLIKLARI RINIT
BURUN Bo`ShLIg` I o`smaLARI LARINGIT HIQILDOQ o`smaLARI VA o`smaSIMON TUZILMALARI O`PKA TOMIRLARI PATOLOGIYaSI o`pka arteriyasi va tarmohujayralari emboliyasi o`pka gipertenziyasi ChAQALOHUJAYRALARNING RESPIRATOR DISTRESS SINDROMI o`PKA ATELEKTAZLARI Go`DAKLARNING To`SATDAN o`LIB QOLIShI SINDROMI o`PKANING SURUNKALI OBSTRUKTIV KASALLIKLARI Surunkali bronxit o`pka emfizemasi Bronxial astma Bronxoektaziya RESTRIKTIV o`PKA KASALLIKLARI Kattalarda uchraydigan o’tkir respirator distress sindrom Idiopatik o’pka fibrozi o`PKANING INFEKSION KASALLIKLARI Krupoz pnevmoniya Bronxopnevmoniya Pnevmosistali pnevmoniya Virusli va mikoplazmali pnevmoniyalar o`pka abssessi o`PKA o`smaLARI Bronxogen rak Bronxa-alveolyar rak Bronxlar karsinoidi PLEVRITLAR Nafas organlari kasalliklari juda har xil bo’lishlari bilan ajralib turadiki, bu kasallik jarayonning qaerda joylashganligini, etiologik omillarning turli-tumanligi, bemorlarning yoshiga aloqador xususiyatlari, organizm immo`n sistemasi holatiga bog`liq. Kasallik jarayonining qaerda joylashganligiga qarab: 1) yuqori nafas yo’llari kasalliklari (Burun va Burun oldi bo’shlig`i, halqum); 2) pastki nafas yo’llari kasalliklari (hiqildoq, traxeya, bronxlar, o’pka) tafovut qilinadi. Nafas organlarida yallig`lanish jarayonlari, distrofiq immunopatologik jarayonlar, o’smalar bo’lishi mumkin. Rivojlanish nuqsonlari, anomaliyalari, qon aylanishi izdan chiqqan hollar ham kuzatiladi. o`pkaga o’tgan havo bilan qon o’rtasida bo’ladigan gazlar almashinuvini ta'minlab beruvchi nafas organlari kasalliklari orasida bronx-o’pka siste- masining kasalliklari muhim ahamiyatga ega. Bronx-o’pka sistemasida ro’y beradigan jarayonlar juda har xil. Ular rivojlanish nuqsonlariga o’pkada qon aylanish izdan chiqqanicha, tabiatan spesifik va nospesifik yallig`lanish jarayonlari borligiga bog`liq bo’lishi mumkin. o`pkadagi obstruktiv va o’sma kasalliklari kattagina o’rin egallaydi. hattoki YURAK dekompensasiya mahalida kichik qon aylanish doirasida qon dimlanib qolishi ham o’pka parenximasini zararlantiradi.
RINIT
infeksion va tabiatan infeksiyaga aloqadormas, o’tkir va Surunkali bo’lishi mumkin. o`tkir rinit kataral yallig`lanish bilan ta'riflanadi. Endigina boshlanib kelayotgan davrda rinoskopiya o’tkaziladigan bo’lsa, Burun shilliq pardasining qonga to’lib (giperemiya), shishib turgani aniqlanadi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida epiteliyning qisman ko’chib to`shgani va vorsinkalarning yo’qolib ketgani topiladi. Yallig`lanish jarayoni zo’rayib borgani sayin shish kuchayib, Burundan seroz-shilimshihujayrali, shilimshiq yiringli suyuhujayralik kela boshlaydi, ayniqsa bezlar va tomirlar atrofida juda seziladigan dumaloq hujayrali yallig`lanish infiltrati paydo bo’ladi. Infeksiya tufayli boshlangan rinitlarda o’ziga xos, ya'ni spesifik belgilari kuzatiladi. Chunonchi, grippoz rinitda Burundan qon kelib, qattiq bosh og`rig`i paydo bo’lishi mumkin. Tomirlar in'eksiyasi yaqqol ko’zga tashlanib turadi, qon quyilishi harakterlidir. Difteritik rinitda Burun shilliq pardasi fibrinoz karash bilan qoplanib, qon aralash yiring kelib turishi mumkin. Surunkali rinit Burun shilliq pardasida hadeganda barham topavermaydigan distrofik o’zgarishlar boshlanishi bilan ajralib turadi. Surunkali rinitni uchta klinik-anatomik xili tafovut qilinadi: Surunkali kataral rinit, Surunkali atrofik rinit va Surunkali gipertrofik rinit. Surunkali kataral rinit Burun shilliq pardasi epiteliysining ko’proq darajada metaplaziya va giperplaziyaga uchrashi bilan ta'riflanadi. Kiprikli epiteliy kubsimon, ba'zida esa mugo`zlanuvchi epiteliyga aylanadi. Shilimshiq bezlarning ham soni ko’payib, ularda shilimshiq gipersekresiyasi boshlanadi. Bezlarning chiqarish yo’llari kengayib ketadi. Burundan seroz, shilimshihujayrali, shilimshiq-yiringli suyuhujayralik kelib turishi mumkin. Surunkali atrofik rinit Burun shilliq pardasi atrofiyasi bilan, gohida esa Burun chig`anohujayralari suyak skeleti atrofiyasi bilan ta'riflanadi. Ayni vaqtda Burun shilliq pardasi yupqalashib, Burun chig`anohujayralarining tomirlari, g`orsimon venoz chigallari puchchayib qoladi, shilimshiq bezlar atrofiyaga uch- raydi. Kiprikli epiteliy yassi epiteliyga aylanadi. Klinik jihatdan olganda Surunkali atrofik rinit Burunning qurib, bitib turishi, hidlarni sezmay qolishi bilan ifodalanadi. Surunkali gipertrofik rinit Burun shilliq pardasi va bezlardagi to’qima epiteliysi elementlarining o’sib ketishi bilan ajralib turadi. Epiteliy yumshab qoladi, ba'zi joylarda kiprikli epiteliy yo’qolib ketadi. Burun chig`anohujayralarining gipertrofiyasi ayniqsa sezilarli bo’ladi, chig`anohujayralarning yuzasi silliq, g`adir-budir, so’rg`ichli bo’lishi mumkin. Surunkali kataral rinitdan farq qilib, Burun doimo bitib turgan holda bo’ladi va undan bir talay suyuhujayralik kelib turadi. Vazomotor rinit vazomotorlar funksiyasining buzilishiga bog`liq bo’lib, bundaBurun shilliq pardasidagi nerv oxirlarining salgina bo’lsa-da ta'sirlanishi, Burunning birdan bitib undan bir talay suv-shilimshihujayrali suyuhujayralik kelishi, aksa urishi bilan ifodalanadigan zo’r reaksiya boshlanishita olib keladi. Burun shilliq pardasi yo’g`onlashib, epiteliysi ko’p qavatli yassi epiteliyga aylanadi (metaplaziya). Shilimshiqqa boy qadahsimon q- larning mo’l-ko’l bo’lishi harakterlidir. Stroma shishib, tolalari ajralib turadi, ko’pincha kollagenlashadi. Allergik rinit uchunshilliq pardaning sezilarli darajada shishib turishi harakterlidir. Burunning qo’shimcha sinuslaridagi yallig`lanish kasalliklari natijasida poliplar paydo bo’lishi mumkin. Poliplar qo’lrang, ba'zan sarg`ish-qizil tusda, liqildoqsimon konsistensiyada bo’lib, yuzasi ko’zga silliq ko’rinadi. Ularning katta-kichikligi va soni har xil bo’ladi.
Kelib chiqishi jihatidan har xil. Aksari tabiatan epitelial, goho me- zenximal o’smalar bo’ladi. Xavfsiz o’smalardan papillomalar, adenomalar, fibromalar, gemengiomalar, xondromalar, osteomalar uchraydi. Xavfli o’smalar jumlasidan rak (yassi hujayrali raq sarkoma, melanoma kuzatiladi-ki, ular o’zining tuzilishi jihatidan boshqa joylarda uchraydigan shunday o’smalardan farq qilmaydi. LARINGIT Laringit - halqumning yallig`lanishi - ancha ko’p tarqalgan kasallik bo’lib, sabablari har xil. Ko’pchilik hollarda viruslar, jumladan A, V gripp virusi, adenovirus va boshqa respirator viruslar etiologik omil bo’lib hisoblanadi. Bolalarda respirator virus, shuningdek A va V gripp virusi odatda hiqildoq, traxeya va bronxlarni birgalikda zararlab, laringotraxeobronxitga sabab bo’ladi. Morfologik jihatdan olganda hiqildoqqa shish kelib, unda mononuklear- lardan iborat infiltrasiya paydo bo’ladi. Yuqori nafas yo’llarida virus infeksiyasi saqlanib qolgan mahalda o`nga bakterial, ayniqsa stafilokokq streptokokk infeksiyasi ham qo’shiladi. Ana shunday ikkilamchi bakterial infeksiya qo’shilganida shilimshiq ekssudat yiringli ekssudatga aylanadi. Bundaeroziyalar ham paydo bo’lishi mumkin. Klinika amaliyotida laringitning ikki turi - silga aloqador va difteritik laringit hammadan katta ahamiyatga ega. Silga aloqador laringit ekssudativ yoki proliferativ jarayon ko’rinishida o’tib, miliar do’mboqchalar ham paydo bo’lishi mumkin. Difteritik laringit, shilliq pardada yuza nekrozlar boshlanib, fibrinoz ekssudat paydo bo’lishi bilan ta'riflanadi. hIQILDOQ o`smaLARI VA o`smaSIMON TUZILMALARI Kelib chiqadigan manbasiga ko’ra har xil. hiqildoqda ko’proq poliplar, papillomalar va yassi hujayrali rak uchraydi. hiqildoq poliplari diametri 0,5 sm dan kamroq bo’ladigan yarim sferik tuzilmalar bo’lib, asosan chin ovoz boylamlari sohasidan joy oladi. Mikro- skopik jihatdan olganda ular odatdagi ko’p qavatli epiteliy bilan qoplangan, fibroz to’qimadan iborat. Polip ikkinchi ovoz boylamidan shikastlanadigan bo’lsa, uning yuzasi yara bo’lib ketishi mumkin. Poliplar odatda tamaki che- kadigan kashandalar yoki ashulachilarda kuzatiladi ("ashulachilar tugo`ncha- lari"), bu narsa poliplarning paydo bo’lishida to’qimalar ta'sirlanishining ahamiyati borligini ko’rsatadi. Polip stromasida (fibroz to’qimasida) mono- nuklear leykositlar uchraydi, tomirlar kengayib, qonga to’lib turadiki, bu polipning tabiatan yallig`lanishiga aloqador ekanligini qo’rsatadi. hiqildoq papillomasi xavfsiz o’smalar jumlasiga kiradi va chin ovoz boylamlarining qoplagich epiteliysidan paydo bo’ladi. Papillomalarning ikki turi tafovut qilinadi: qattiq va yumshoq papillomalar. Yumshoq xili xuddi malina mevasiga o’xshab ketadigan to’q qizil rangli tuzilmadir. Qattiq papilloma odatda mayda do’mboqchali qo’lrang-oqish tusli bo’ladi. Papilloma diametri ahyon-ahyonda 1 sm dan katta keladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganda papilloma ko’p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan bir talay barmoqsimon ingichka o’simtalardan iborat bo’ladi. Ularning o’rtasida biriktiruvchi to’qima stromasi ko’zga tashlanadi. Epiteliy hujayralari odat- dagi tuzilishga ega bo’lib, ularda anaplaziya belgilari ko’rilmaydi. Papilloma travmatik shikastga uchraganda yorilishi va epiteliysi keyinchalik regenerasiyaga uchrashi mumkin. Bundayhollarda papilloma yassi hujayrali rakka o’xshab ko’zga tashlanishi mumkin. Katta yoshli odamlarda papilloma odatda bitta, bolalarda esa ko’p sonli bo’ladi va ko’p qavatli yassi epiteliysining ancha zo’r berib o’sib borishi bilan ajralib turadi. Bunday holda papilloma tabiatan virusga aloqador deb hisoblanadi. Shu xildagi papillomalar hech qacqon malignizasiyalanmaydi va o’smirlik davrida ko’pincha regressiyaga uchraydi. hiqildoq raki ancha kam, asosan chekadigan 40-60 yashar erkaklarda uchraydi. hiqildoq raki etiologiyasida hiqildoq shilliq pardasini mudom ta'sirlab turadigan ekzogen omillar, masalan, tamaki tutini, asbest changi muhim ahamiyatga ega. Shu munosabat bilan hiqildoq raki aksari Surunkali laringit, keratoz, leykoplakiyalar bo’lgan mahalda boshlanadi. Rak hiqildoqning har qanday qismida ham paydo bo’lishi mumkin, lekin aksari hiqildoqning boylam ustidagi bo’limida, goho hiqildoq ovoz boylamlari sohasida paydo bo’ladi va bir qadar sekin o’sib borishi kamdan-kam va kechki muddatlarda metastaz berishlari bilan ajralib turadi. hiqildoq rakining gistologik tuzilishi har xil bo’ladi. 95 foiz hollarda u yassi hujayrali (mugo`zlanadigan va mugo`zlanmaydigan) rakdir. Goho adenokarsinoma kuzatiladi. hiqildoq raki oldiniga rivojlanib boradi, keyin esa zo’rayib, ko’pincha yaralanib ketadigan qo’lrang noma-sadafsimon pilakcha ko’rinishiga kiradi. hiqildoq o’smasi juda har xil darajada anaplaziyaga uchraydi. Qay tariqa o’sib borishiga qarab hiqildoq rakining uchta asosiy turi tafovut qilinadi: ekzofit (yoki papillyar), endofit (yoki infiltrativ-yarali) va aralash raq hiqildoq rakining eng barvaqt ma'lum beradigan klinik simptomi ovozning xirillab qolishidir, o’sma kattalashib borgan sayin ovoz tobora ko’proq xirillayveradi va yo’qolib ham qolaveradi (afoniya). Og`riq, disfagiya bo’lishi mumkin, qon aralash balg`am tashlab yo’talishi, qon ketishi ham harakterlidir. Rakning yara bo’lib ketgan joyiga ko’pincha infeksiya ham o’tadi. Vaqtida nur bilan davo qilinadigan bo’lsa, bu kasallikning oqibati nisbatan xayrli. Kasalliklarni o’limga olib boradigan sabab nafas yo’llari distal bo’limlarining infeksiyasi, hayot uchunmuhim organlarda paydo bo’lgan metastazlar, kaxeksiyadir. Nazofaringeal karsinoma kam uchraydigan o’smalardan bo’lib, Epshteyn- Barr virusi tufayli boshlanadi deb hisoblanadi. Bu o’smaning uchta gisto- logik xili tasvirlangan: yassi hujayrali mugo`zlanuvchi raq yassi hujayrali mugo`zlanmaydigan rak va tabaqalashmagan raq Shulardan so’nggisining genezi Epshteyn-Barr viro`sig`a ko’proq bog`liq. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganda bu o’sma aniq chegaralari bo’lmagan yirik yadroli, yirik epitelial hujayralardan iborat bo’lib chiqadi. o`smada talaygina limfositlar ham topiladi. Shuning uchunbu o’smani limfoepitelioma ham deyiladi.
o`PKA TOMIRLARI PATOLOGIYaSI o`pka arteriyasi va tarmohujayralarining emboliyasi o`pka arteriyasi va tarmohujayralarining emboliyasi juda ko’p hollarda odamning to’satdan o’lib qolishiga sabab bo’ladi. Ayni vaqtda oyoq chuqur venalarining trombozida o’pka arteriyasining asosiy tarmog`i hammadan ko’ra ko’proq okklyuziyaga uchraydi (tromboemboliya). Emboliyaning qanday oqibatlarga olib borishi emboliyaning katta-kichikligiga, tiqilib qolgan tomirlarning diametriga, umumiy qon aylanish bilan o’pkada qon aylanish holatiga bog`liqdir. Yirik embollar odamda o’pka arteriyasi bilan bosh tarmog`i yoki bifur- kasiyasi tiqilib qolishiga sabab bo’ladi. Bundagipoksiya yoki YURAK o’ng bo’lmasining birdan kengayib ketishi (o’tkir sog pulmonum) tufayli odam to’satdan o’lib qoladi, shy bilan birga pulmonokoranar refleks natijasida ham. Bundayhollarda o’pkada qanday bo’lmasin biror xildagi struktura o’zgarishlarini topib bo’lmaydi. Bir muncha mayda embollar periferik o’pka arteriyalari yo’liga tiqilib qoladi. Qon aylanishi izdan chiqmagan bo’lsa, o’pka bronxial arteriyalardan qon bilan ta'minlanib turadi, shy narsa o’pka parenximasini tirik holda saqlab qoladi. YURAK tomirlar sistemasi yetishmovchiligi sharoitlarida o’pka arteriyasi tarmohujayralarining tiqilib qolishi (okklyuziyasi) o’pka infarktiga olib boradi. o`pka infarkti shuning uchunham YURAK yetishmovchiligi bo’lgan keksa odamlarda ko’proq kuzatiladi. Tabiatan gemorragik tusda bo’ladigan o’pka infarktida ishemik nekroz alveolalar devorlari, bronxiolalar va mayda tomirlarga tarqaladi, holbuki qon quyilgan mahalda o’pkaning tuzilishi saqlanib qoladi. Bundan tashqari, qon quyilgan joylar infarktdan farq qilib, periferiya bo’ylab joylashishi shart emas. Infeksiyalangan embol mahalida septik infarkt boshlanib, o’pka abssessiga aylanib ketadi. o`pka arteriyasi va tarmohujayralari emboliyasining klinik ko’rinishlari har xil massiv o’pka emboliyasida (o’pka besh bo’lagidan to’rttasining tomirlari tiqilib qolganida) odam to’satdan o’ladi. o`pka bo’laklarining yirik arteriyalari tiqilib qolganida birdan og`riq turib, odamda hansirash boshlanadi va u hushidan ham ketib qoladi. Bundaysindrom miokard infarkt uchunham harakterlidir, shy munosabat bilan o’pka angioagrafiyasi yordamida differensial diagnostika o’tkazilishi zarur bo’ladi. Yoshi 50 dan oshgan kasallar ko’pincha o’lib qoladi. Embol parchalarga ajralib ketgan mahallarda (embol fragmentasiyasida) embol qismlari periferik tomonga surilib borib, kichikroq infarktlarga sabab bo’lishi mumkin. Kasalga fibrinolitik vositalar yuborilganda embol bir necha soat yoki kunlar davomida lizisga uchrashi mumkin. Fibrinoliz oxiriga yetmay chala qolsa, embollar uyushib, intimada fibroz pilakchalar hosil bo’ladi. Mayda embollar qanday bo’lmasin biror xildagi simptomatikaga olib bormasligi mumkin. Yoki ko’krak qafasida og`riq turib, yo’tal to`tadi, o’pkaga qon quyilishi tufayli gemoftiz boshlanadi. o`pka infarkti boshlanganida ko’krak qafasida og`riq turib, yo’tal, plevral og`rihujayralar, gemoftiz bo’lishi harakterlidir, hansirash ham mumkin. Kasallik klinikasi embollar soniga, YURAK-tomirlar sistemasi ahvoliga ham bog`liq. Ko’p sonli embollar o’pka gipertenziyasiga va Surunkali shakldagi sor pulmonum ga sabab bo’lishi mumkin. O`PKA GIPERTENZIYaSI o`pka gipertenziyasi, ya'ni qon aylanish doirasida qon bosimining ko’tarilib ketishi birlamchi va ikkilamchi bo’lishi mumkin. Birlamchisining etiologiyasi noma'lum, ikkilamchisi, turli patologik jarayonlar tufayli boshlanadi. o`pka gipertenziyasi o’pka tomirlar skleroziga sabab bo’ladi. o`pka tomirlari sklerozi ham birlamchi va ikkilamchi sklerozga bo’linadi. o`pka tomirlarining ikkilamchi sklerozi qon bosimiga qarshilik kuchayganida yoki kichik qon aylanish doirasida aylanib yurgan qon hajmi ko’payib ketganda kuzatiladi. Qon oqimiga qarshilik kuchayganida o’pka tomirlarida boshlanadigan ikkilamchi skleroz quyidagi hollarda ko’riladi: 1) o’pkada ko’p sonli embollar bo’lganida; 2) o’pkaning ko’p qismi rezeksiya qilinganida; 3) mitral stenozida; 4) o’pkaning vena-okklyuzion kasalligida; 5) arteriyalar torayib qolganida (sklerodermiya, Vegener granulyomatozida); 6) Surunkali gipoksiya va vazoqonstriksiyada (o’pkada Surunkali obstruktiv jarayonlari, Surunkali interstisial pnevmoniya, pnevmoqonioz bo’lganida). Aylanib yurgan qon hajmi ko’payib ketganiga aloqador ikkilamchi skleroz tug`ma YURAK nuqsonlari mahalida bo’lmalar orasidagi to’siq nuqsoni, qorincha- lar orasidagi to’siq nuqsoni bo’lganida, Fallo tetradasi, yirik tomirlar transpozisiyasida kuzatiladi. o`pka tomirlari birlamchi sklerozining sabablari quyidagilardir: -tomirlarni toraytiradigan neyrogumoral ta'sirlariga o’pka tomirlarining odatdan tashqari reaksiya ko’rsatishi; -tomirlar devorida boshlangan ba'zi immunopatologik jarayonlar shakl- lari; - tomirlarning mudom torayib turishiga sabab bo’ladigan moddalar ta'siri; - aftidan, prostaglandinlar ishlanib chiqayotgani munosabati bilan uzoq davom etgan vazoqonstriksiyasi natijasida endoteliyning zararlanishi. Kichik qon aylanish doirasida xoh birlamchi, xoh ikkilamchi gipertenziya yuzaga kelganda o’pkaning butun tomirlar tarmog`i hattoki kapillyarlar ham jarayonga qo’shilib ketadi. Lekin har xil kalibrdagi tomirlarda ro’y beradigan struktura o’zgarishlari tabiatan har xil bo’ladi. o`pkaning asosiy arteriyasi va uning yirik tarmohujayralarida xuddi katta qon aylanish doirasi arteriyalarida bo’lganidek ateroskleroz yuzaga keladi. o`rtacha arteriyalarda intima qalinlashib, silliq musqo’l hujayralari gipertrofiyalanadi. Mayda arteriyalar va arteriolalarda bir muncha sezilarli struktura o’zgarishlari ro’y beradi: intimaning qalinlashuvi, tomir o’rta pardasining qalinlashuvi, ichki va tashqi elastik membranalar reduplikasiyasi shular jumlasidandir. Bu tomirlar devorining qalinlashib qolishi ularning yo’li torayib qolishiga olib keladi. Tomirlar devorining qay darajada alterasiyaga uchrashi o’pka arteriyalaridagi bosim miqdoriga bog`liqdir. o`pka tomirlarining ikkilamchi sklerozi har qanday yoshda boshlanishi mumkin. holbuki, birlamchi skleroz yosh odamlarda, aksari ayollarda boshlanadi. o`pka tomirlari ikkilamchi sklerozi klinik ko’rinishlari shy sklerozga olib kelgan patologik jarayonning turiga bog`liqdir (YURAK yoki o’pka kasalliklari, Surunkali bronxit, birlamchi emfizema, pnevmoqoniozlar, bronxoektaziyalarga). o`pka tomirlarining birlamchi sklerozi uchunodamning salga charchab qoladigan bo’lishi, hushdan ketib turishi, hansirashi harakterlidir, goho ko’krak qafasida ham bo’ladi . Aksari nafas yetishmovchiligi, sianoz boshlanadi. Kasallarni o’limga olib boradigan sabab sor pulmonum boshlanishi munosabati bilan o’ng YURAK yetishmasligidir. ChAQALOHUJAYRALARDA UChRAYDIGAN RESPIRATOR DISTRESS-SINDROM Chaqalohujayralarda nafas yetishmay qolishining sabablari har xil, bular quyidagilardan iborat bo’lishi mumkin: 1) homilador ayolning haddan tashqari harakatsiz tarzda hayot kechirgani; 2) tug`ruq mahalida kalla ichiga zarar yetgani; 3) qog`onoq suvlari yoki qon laxtalari aspirasiyasi tufayli nafas bo’g`ilishi, asfiksiya); 4) kindikning homila bo’yniga o’ralib qolishi natijasida ona qornida yuz beradigan homila gipoksiyasi; 5) o’pkaning rivojlanish nuqsonlari. Biroq nafas yetishmovchiligining eng ko’p uchraydigan sababi respirator- distress sindromidir. Nafas yetishmovchiligi bola tug`ilgan zahoti ma'lum bo’ladigan boshqa turlardan farq qilib, respirator distress-sindromda o’tkir nafas yetishmovchiligiga xos belgilar, bola tug`ilganidan keyin bir necha minut yoki hatto soat o’tgach paydo bo’ladi. Nafas yetishmovchiligi zo’rayib boraveradi va zarur choralar ko’rilmaydigan bo’lsa, o’limga olib boradi. Respirator distress-sindrom aksari oy-kuni yetmasdan, 2500 grammdan kam og`irlikda, ayniqsa 1000-1500 gramm og`irlikda tug`ilgan bolalarda ko’proq kuzatiladi. Respirator distress-sindrom xavfini tug`diradigan boshqa omillar jumlasiga onadagi diabet kasalligi, alveolalar epiteliysi tabaqalanishining kechiqishi, tug`ruq faoliyati boshlanmasdan turib ona qornini yorib bolani olish (Keser kesish), prenatal asfiksiya kiradi. Respirator distress-sindrom o’g`il bolalarda ko’proq kuzatiladi. Patologik anatomiyasi. o`pka havosiz bo’lib ko’zga tashlanadi, paypaslab ko’rilganida qattiq, og`ir, rangi qizil, ola-bula bo’ladi. Bola o’lgan zahoti murdasi yorib ko’riladigan bo’lsa, o’pkasi bir qadar g`ovakroq bo’ladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida o’pkaning zararlangan joylarida atelektazlar va emfizemaga xos tarzda shishib ketgan respirator bronxiolalar va alveolalar topiladi. Kapillyarlarda qon dimlanib turib qolgani ko’zga tashlanadi. Biroq, eng harakterli morfologik belgi atelektaz bor joylarda ham, o’pka shishib turgan joylarda ham gialin membranalar bo’lishidir. Gialin membranalar ba'zi hollarda o’pka respirator yo’llarning devorlariga taqalib turgan halqalar yoki to’siq ko’rinishidagi yupqa eozinofil amorf massalar holida uchraydi. Boshqa hollarda ular alveolalar bo’shlig`ini to’ldirib turadi. Gialin membranalarda alveolyar epiteliyning nekrozga uchragan hujayralar va amnionga aloqador yakka-yakka tangachali hujayralar topiladi. o`pkaning respirator yo’llari eritrositlar aralashgan shish suyuhujayraligi bilan to’lib turadi. Interstisiyga qon quyilgan bo’lishi ham mumkin.
Gialin membranalar hosil bo’lishida uch bosqich tafovut qilinadi. Alveolalar bo’shlig`i periferiyasi tarkibida fibrin bo’ladigan shish suyuhujayraligining to’planib borishi shy membranalar hosil bo’lishining birinchi bosqichidir. Ikkinchi bosqichida ko’chib to`shgan hujayralar aralashgan yumshoq donador yoki fibrillyar eozinofil material hosil bo’lib, keyin u zichlashadi va Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|