O'rta asrlar davri arxeologiyasi

Bu ayniqsa Mojja davrida 691-716 yillarda bu davlat qudratli davlatga aylandi va Xitoy boy¬liklari hamda aholisini ko‘chirib, g‘arbga ham ko‘z olaytira boshladi. VII-VIII asrlarda Markaziy Osiyoni fath qilgan arablar bu davlatga xotima berdi. Markaziy Osiyo ustidan hukmronlikni qo‘lga kiritish yo‘lida Eftalitlar bilan Turk xoqonlari manfaati to‘qnashdi. Lekin bu vaqtda Eftaliylarning ahvoli og‘ir edi.

• Bu ayniqsa Mojja davrida 691-716 yillarda bu davlat qudratli davlatga aylandi va Xitoy boy¬liklari hamda aholisini ko‘chirib, g‘arbga ham ko‘z olaytira boshladi. VII-VIII asrlarda Markaziy Osiyoni fath qilgan arablar bu davlatga xotima berdi. Markaziy Osiyo ustidan hukmronlikni qo‘lga kiritish yo‘lida Eftalitlar bilan Turk xoqonlari manfaati to‘qnashdi. Lekin bu vaqtda Eftaliylarning ahvoli og‘ir edi.

Bir tomondan esa Xusrav I Anishervon tomonidan boshqa¬rilayot¬gan Eron davlati orasida qolgandi. VI asrning50 chi yillari eftaliylar va turklar Markaziy Osiyoning sharqida to‘qnashdi va jang uzoq davom etdi. Shu paytda turklar Xusrav I boshchiligidagi Sosoniylar bilan diplomatik aloqani mustahkamladi. Nihoyat eftallarga qarshi birgalikda kurashishga kelishilgani oqibatda eftaliylar davlati mag‘lub bo‘lib, davlat Turklar va Sosoniylar orasida taqsimlandi. Lekin keyinchalik bu ikki davlat orasida nizo kelib chikdi, buning asosiy sababi Buyuk ipak yo‘liga egalik qilish edi. Chunki o‘sha davrda Buyuk ipak yo‘li g‘arb va sharqni birlashtirib turadigan savdo yo‘li edi. Dastlab, bu savdo aloqalari sosoniylar yoki eronliklar yetak¬chilik qilardi. Keyinchalik so‘g‘diy savdogarlar tashabbus ko‘satib, Vizantiya bilan bevosita savdo qilishga harakat qildilar. Lekin bu Sosoniylarga ma’qul kelmadi. Chunki So‘g‘dlar Turk xoqonligiga qaram bo‘lgan davlatlardan biri edi. Bundan Turklar katta manfaat ko‘rar edi. Bu esa ikki davlat zrtasida ziddiyatlarga olib keldi.

• Bir tomondan esa Xusrav I Anishervon tomonidan boshqa¬rilayot¬gan Eron davlati orasida qolgandi. VI asrning50 chi yillari eftaliylar va turklar Markaziy Osiyoning sharqida to‘qnashdi va jang uzoq davom etdi. Shu paytda turklar Xusrav I boshchiligidagi Sosoniylar bilan diplomatik aloqani mustahkamladi. Nihoyat eftallarga qarshi birgalikda kurashishga kelishilgani oqibatda eftaliylar davlati mag‘lub bo‘lib, davlat Turklar va Sosoniylar orasida taqsimlandi. Lekin keyinchalik bu ikki davlat orasida nizo kelib chikdi, buning asosiy sababi Buyuk ipak yo‘liga egalik qilish edi. Chunki o‘sha davrda Buyuk ipak yo‘li g‘arb va sharqni birlashtirib turadigan savdo yo‘li edi. Dastlab, bu savdo aloqalari sosoniylar yoki eronliklar yetak¬chilik qilardi. Keyinchalik so‘g‘diy savdogarlar tashabbus ko‘satib, Vizantiya bilan bevosita savdo qilishga harakat qildilar. Lekin bu Sosoniylarga ma’qul kelmadi. Chunki So‘g‘dlar Turk xoqonligiga qaram bo‘lgan davlatlardan biri edi. Bundan Turklar katta manfaat ko‘rar edi. Bu esa ikki davlat zrtasida ziddiyatlarga olib keldi.