Əbu Abdullah Hüseyn ibn Abdullah ibn Hüseyn ibn Muhəmməd ibn Hüseyn ibn
Muhəmməd ibn Şuveyx Urməvi
Mühəddis idi. Bağdadda və Bəsrədə təhsil almışdı. Bağdadda Əbu Muhəmməd
Abdullah ibn Übeydullah ibn Yəhya İbnü’l-Bəyi’dən, Bəsrədə Əbu Əmr Muhəmməd
ibn Muhəmməd ibn Bəkr əl-Hizanidən hədis dərsləri almış, hədis dinləmişdi. Misirə
getmiş və orada hədis dərsləri vermişdi. Hafiz Əbü’l-Qasım Hibətullah ibn Əbdülvaris
Şirazi, Əbü’l-Fityan Ömər ibn Əbdülkərim ər-Rəvvasi ondan hədis dinləmiş və nəql
etmişdilər. H. 460-cı ildə (1068) Misirdə vəfat etmişdi
1630
.
Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Hüseyn ibn Ömər Urməvi
1628
Həmin əsər, s. 90-91.
1629
Səid Nəfisiyə görə Kəmaləddin Hübeyş Tiflisinin h. 629-cu (1232) ildə vəfat etmişdi. Bax: Tarixi-Nəzm və Nəsr, C. I,
s. 128.
1630
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75; YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 154; İBNü’l-ƏSİR, Lübab fi
Təhzibü’l-Ənsab, C. I, s. 44-45.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. H. 465-ci ildə (1073) Bağdada gəlmiş, Nizamiyyə
mədrəsəsində oxumuş və Əbu İshaq Şirazidən fiqh təhsili almışdı. Əbü’l-Hüseyn ibn
Mühtədi Billah əl-Haşimi və Əbü’l-Hüseyn ibnü’n-Nuqəvvərdən hədis elmlərini
öyrənmiş və hədis dinləmişdi. Təhsilini başa vurduqdan sonra Bağdadda qalmış və
buradakı mədrəsələrdə tədris fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdu. Əllamə Əbu İshaq İbrahim
ibn Mənsur əl-Misri Əbu Bəkr Muhəmməd Urməvinin tələbəsi olmuş, ondan fiqh
elmini öyrənmişdi
1631
. Əbu Müəmmər əl-Ənsari isə ondan hədis dinləmişdi. Alim h.
537-ci ilin məhərrəm ayında (avqust 1142) vəfat etmiş və Kərəc qəbrisatnında dəfn
edilmişdi
1632
.
Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Ömər ibn Yusif Urməvi
Mühəddis idi. Əbü’l-Qənaim Əbdüssəməd ibn Əli ibn Mə’mun, Əbu Cə’fər ibnü’l-
Məsləmə, Əbu Ömər əl-Adəmi kimi mühəddislərdən hədis dinləmişdi. Əbü’l-Həsən Əli
ibn Ömər Darəqutni (öl. 995) Əbü’l-Fəzl Muhəmməd Urməvidən hədis dinləmiş
alimlərdən biridir
1633
. Alimin ölüm tarixi məlum deyil. IX-X əsrlərdə yaşamışdır.
Əbu Cə’fər Muhəmməd ibn Hibətullah ibn Firuz Urməvi
Mühəddis idi. H. 529-cu ildə (1135) Qəzvinə getmiş və bu şəhərdə təhsil almışdı. Onun
hədis dinlədiyi alimlərdən Əbu İshaq əş-Şəhhazinin adını çəkmək olar. Əbu Cə’fər
Muhəmməd Urməvi Əbu Mə’şər Əbdülkərim ət-Təbəri kimi ravilərdən hədis nəql
etmişdi
1634
. Ölüm tarixi məlum deyil. XII əsrdə yaşamışdır.
Hafiz Əbu’n-Nəcib Əbdülğəffar ibn Əbdülvahid ibn Muhəmməd ibn Əhməd ibn
Nəsr ibn Hişam ibn Ruzman Urməvi
1631
İBN QAZİ ŞUHBƏ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə, C. II, s. 5.
1632
SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, c.6, s.52; ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 62; İBN KƏSİR əl-ƏNSARİ, Zeyl
Təbəqatü’l-Füqəhai’ş-Şafi’iyyə, v. 119b.
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75. Səm’ani, Əbu Bəkr Muhəmməd Urməvinin h. 636-cı ildə (1239) vəfat etdiyini
qeyd etmişdir.
1633
RAFİ’İ, Tədvin, C. I, s. 122.
1634
RAFİ’İ, Tədvin, C. II, s. 41.
Yaşadığı dövrün tanınmış hədis hafizlərindən idi. Hədis dinləmək üçün səyahət etmiş,
Bağdad, Şam diyarı, İsfəhan, Misir və Məkkədəki ravilərdən hədis dinləmişdi. Onun
ulu əcdadı Ruzman, Cərir ibn Abdullah əl-Bəcəlinin
1635
köləsi olmuş, daha sonra Cərir
ibn Abdullah əl-Bəcəli tərəfindən azad edilmişdi
1636
. Hafiz Əbu’n-Nəcib Əbdülğəffar
Urməvi Misirdə Muhəmməd ibn Nuzeyf əl-Misridən, Bağdadda Əbü’l-Qasım
Əbdülməlik ibn Muhəmməd ibn Buşran, Əbu Abdullah Əhməd ibn Abdullah əl-
Mühamili, Əbu Əmr Osman ibn Muhəmməd ibn Yusif ibn Dostdan, İsfahanda Əbu
Nueym əl-İsfəhanidən (947-1039) və daha onlarla ravidən hədis dinləmiş və nəql
etmişdi. Bir müddət Dəməşqdə yaşamış və burada hədis nəql etmişdi. Əbdüləziz ibn
Əhməd əl-Kinani, Əbu’n-Nəcib Muhəmməd ibn Mənsur Maraği, Nəca ibn Əhməd, Əbu
İmran Musa əs-Səqəli və daha onlarla ravi ondan hədis dinləmişdilər. Əbu’n-Nəcib
Əbdülğəffar ibn Əbdülvahid Urməvi həm də şair idi və gözəl şerlər yazırdı. İbn Əsakir
onun h. 433-cü ilin şəvval ayında (iyun 1042) Dəməşq yaxınlığında vəfat etdiyini qeyd
etmişdir
1637
.
Vaiz Əbü’l-Vəfa Reyhan ibn Əbdülvahid ibn Əhməd ibn Nəsr ibn Hişam ibn
Ruzman Urməvi
Səduq hədis ravisi və hafiz Əbu’n-Nəcib Əbdülğəffar Urməvinin qardaşı idi. Bağdada
gəlmiş və burada təhsil almış, hədis dinləmişdi. Xətib Bağdadi əsərində onun Əbu Əli
ibn Həbəş Dinəvəridən hədis nəql etdiyini və özünün də ondan hədis dinlədiyini qeyd
etmişdir. Əbu Tahir Muhəmməd ibn Əli əl-Əşnani ondan hədis dinləmişdi. Əbü’l-Vəfa
Reyhan Urməvi h. 430-cu ildə (1039) Urmiyədə vəfat etmişdi
1638
.
Şeyx Fəthəddin Əbü’l-Fəzl Əbdülhəmid ibn Muhəmməd ibn Səid Urməvi
1635
Cərir ibn Abdullah əl-Bəcəli (ا. öl. 674) Allah Rəsulunun (م) səhabələrindən idi. Buveyb döyüşü
qəhrəmanlarından biri, Hulvan şəhərinin fatehi idi. İranın və Azərbaycanın fəthi vaxtı Səid ibn Əsin (ا)
başkomandanlığı altındakı İslam ordusundakı hərbi hissələrdən birinə əmirlik etmişdi. Bax: NƏSIROV, Raşidi
Xəlifələr Dövründə Azərbaycanın Fəthi, s. 42, 46.
1636
XƏTİB BAĞDADİ, Tarixu-Bağdad, C. II, s. 116.
1637
İBN ƏSAKİR, Tarixu-Mədinəti-Diməşq, C. XXXVI, s. 389-391; İBN MAKULA, İkmal, C. I, s. 65; KƏTTANİ, Zeyl
Tarixi-Məvlid, s. 181.
1638
XƏTİB BAĞDADİ, Tarixu-Bağdad, C. VIII, s. 427.
Fütuvvət əhlinə mənsub şeyx idi. İbnü’ş-Şəhir adı ilə məşuh olmuşdu. Onun ata və
babaları da zöhd və abidlikləri ilə tanınmış təsəvvüf şeyxlərindən idilər. İbnü’ş-Şəhir
Urmiyədə öz adı ilə tanınan zaviyədə irşad və mənəvi tərbiyə ilə məşğul olmuşdu.
Bundan başqa onun zaviyəsində şəhərə gəlmiş qonaqlar, kimsəsizlər, qəriblər və
yetimlər sığınacaq tapırdılar. Şeyx İbnü’ş-Şəhir gözəl əxlaq, həya sahibi, saleh insan idi.
Əxi şeyx Ömər ibn Muhəmməd əl-Xubbaz əş-Şirazi onun yaxın dostu idi
1639
. Ölüm
tarixi məlum deyil. Təqribən XIII əsrdə yaşamışdır.
İbrahim ibn Nasir Urməvi
Mühəddis idi. Qəzvində Əbü’l-Həsən Əli ibn Həsən Cə’duyə, şeyx Əbu Tahir
Muhəmməd ibn Əhməd ibn Əli Urməvi kimi alimlərdən hədis dinləmiş və hədis
elmlərinə dair bilikləri öyrənmişdi
1640
. Ölüm tarixi məlum deyil. X-XI əsrlərdə
yaşamışdır.
Əbu Tahir Qasım ibn Əhməd əs-Saiği Urməvi
Mühəddis idi. H. 477-ci (1084) ildə Qəzvində hədis dərsləri vermişdi. Fəqih Əbü’l-
Qasım Əbdülkərim ibn Həsən əl-Kərəci, Əbü’l-Həsən Əbdüləziz ibn İsmayıl Həsnuyə,
İsmayıl ibn Hibətullah əl-Kəmmuni kimi mühəddislər onun tələbəsi olmuş, dərslərini
dinləmişdilər
1641
. Alimin ölüm tarixi məlum deyil. XI əsrdə yaşamışdır.
Siracəddin Əbü’l-Abbas Əhməd ibn Mahmud ibn Əhməd Urməvi
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Qaziü’l-Hüseyniyyə ləqəbi ilə tanınmışdı.
Qahirədəki Əmr ibnü’l-As məscid-mədrəsə kompleksində fiqh dərsləri vermişdi. H.
667-ci ilin cəmaziələvvəl ayında (yanvar 1269) Qahirədə vəfat etmiş və Qələtü’l-
Cəbəlin
1642
ətəklərindəki bağda dəfn olunmuşdu
1643
.
1639
İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/3, s. 36.
1640
RAFİ’İ, Tədvin, C. II, s. 54.
1641
RAFİ’İ, Tədvin, C. IV, s. 136.
1642
Qələtü’l-Cəbəl-hərfi tərcümədə dağ qalası, dağdakı qala mənasını ifadə edir. Qələtü’l-Cəbəl Əyyubi hökmdarı
Səlahəddin Yusif Əyyubi (1169-1193) tərəfindən Qahirə yaxınlığındakı əl-Müqəttəm dağı üzərində inşa etdirilmiş
qala idi.
1643
MƏQRİZİ, Kitabü’l-Müqəffa, C. I, s. 658.
Əbü’l-Məali Məs’ud ibn Şüca’ Urməvi
H. 510-599-cu (1116-1203) illərdə yaşamış şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Onun
müəllifi olduğu ‚Mültəqatat minə’l-Məsaili’l-Vaqeat‛ adlı əsərin əlyazma nüsxəsi
Türkiyə Amasiya Bəyazid İHK-də saxlanılır.
Loqman ibn seyyid Hüseyn əl-Aşuri Urməvi
Osmanlı dövlətində yaşamış tarixçi, astronom və dövlət xadimi idi. Sultan III Murad
(1574-1595) və III Mehmedin (1595-1603) hakimiyyətləri dövründə rəsmi saray tarixçisi
və şahzadə müəllimi olan Loqman Urməvinin əsərləri yaşadığı dövr Osmanlı siyasi,
ictimai, mədəni tarixi, həmçinin saray həyatının təsviri baxımından əvəzedilməz
mənbələrdir. Alim h. 1010-cu (1601) ildə vəfat etmişdir. ‚Qiyafətü’l-İnsaniyyə fi
Şəmailü’l-Osmaniyyə‛ adlı əsərində III Murada qədərki Osmanlı sultanlarının zahiri
görünüşü, geyimləri və dövrlərində baş vermiş mühüm hadisələr haqqında məlumat
vermişdir. Onun bir digər əsəri ‚Hünərnamə‛ adlanır. Bu əsərində sultan Yavuz I Səlim
(1512-1520) və Qanuni I Süleymanın (1520-1566) hakimiyyəti dövründə baş vermiş
mühüm hadisələrdən bəhs etmişdir. ‚Səlim Şahnamə‛ adlı əsərində sultan II Səlimin
(1566-1574) hakimiyyəti dövrü təsvir olunmuşdur. ‚Şahənşahnamə‛ adlı əsəri isə sultan
III Muradın hakimiyyəti dövründə baş vermiş hadisələr haqqındadır. Alimin
‚Mücməlü’t-Tomar‛ adlı əsərində bir neçə risalə yazılmışdır. Buna ‚Nəsəbnameyi-
Humayun‛, ‚Tarixçeyi-Mehr və Müştəri li-Muhəmməd Əssar‛, ‚Tərcümə Ləmiətü’l-
Ənvar‛, ‚Sələfnamə‛, ‚Xələfnamə‛, ‚Müasirnamə‛, ‚Moğolnamə‛, ‚Zəfərnamə‛,
‚Risalətu-Alati’l-Rəsədiyyə‛ adlı risalələr daxil idi. Loqman Urməvi sultan III Muradla
birlikdə bir sıra hərbi səfərlərdə iştirak etmişdi. Məsələn 1596-cı ildə Əyri qalasının
1644
fəthində Loqman Urməvi də iştirak etmişdi
1645
. Bundan başqa Loqman Urməvi
‚Şahnaməyi Ali-Osman‛, ‚Silsilənamə‛, ‚Zübdətü’t-Təvarix‛ kimi əsərlərin müəllifi
idi. İstanbul Topqapı sarayı muzeyinin kitabxanasında alimin ‚Qiyafətü’l-İnsaniyyə fi
1644
Əyri (türkcə Eğri, macarca Eger, almanca Erlau) şəhəri Macarıstanda, Budapeştin təqribən 110 km şimali-şərqində
yerləşir.
1645
BURSALI, Osmanlı Müəllifləri, C. III, s. 135.
Şəmailü’l-Osmaniyyə‛, ‚Silsilənamə‛ və ‚Zübdətü’t-Təvarix‛ adlı əsərləri mühafizə
edilir. British Library-də isə Loqman Urməvinin ‚Şahnaməyi Ali-Osman‛ və
‚Mücməlü’t-Tomar‛ adlı əsərləri saxlanılır.
İmam Əbü’l-Fəzl Surxab ibn Əbü’l-Qərib ibn Yəhya Urməvi
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Bir müddət Hələbdə yaşamış və buradakı
mədrəsələrdən birinə rəhbərlik etmiş, müdərris olmuşdu. Hələb şəhərinin tarixini
yazmış Kəmaləddin ibnü’l-Adim onunla bağlı maraqlı bir hadisəni öz əsərində qeyd
etmişdir. İmam Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvinin müdərrisi olduğu Hələbəki mədrəsənin
həyətində bulaq var idi. Bulağın ətrafında içində balıqların olduğu hovuz tikilmişdi. Bir
gün həmin mədrəsənin müəllimi olan fəqihlərdən bir neçəsi öz paltarlarını bu hovuzda
yumuşdular. Sabunun təsirindən hovuzdakı balıqlar ölmüş və Əbü’l-Fəzl Surxab
Urməvi bundan xəbər tutan kimi həmin fəqihləri mədrəsədən qovmuşdu. Mədrəsədəki
işlərindən qovulan şəxslər bununla bağlı Hələb hakimi Məlikü’z-Zahirə (öl. 1216)
şikayət etmişdilər. Məlikü’z-Zahir isə xeyli ədalətsiz bir qərar verərək imam Əbü’l-Fəzl
Surxab Urməvini tutduğu vəzifədən azad etmiş və Ərbilə göndərmişdi. Əbü’l-Fəzl
Surxab Urməvi buradakı Müzəffəriyyə mədrəsəsinə müəllim təyin olunmuşdu. Lakin
o, bu mədrəsədə dərs verdiyi vaxtlarda xəstələnmişdi. İbnü’l-Adim alimlə həmin
mədrəsədə görüşdüyünü qeyd etmişdi. Bir müddət sonra Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvi
Ərbildəki Darü’l-Zayf qonaq evinə aparılmış və burada yaşamağa başlamışdı. O,
vəfatından bir müddət əvvəl sahib olduğu qul və kənizləri azad etmiş, bütün var-
dövlətini onlara və ehtiyacı olan insanlara paylamışdı. O, cümlədən şəxsi kitabxanasını
da xeyriyyə məqsədiylə bağışlamışdı. Onun kimsəsi, yəni övladı yox idi. Alim h. 11
cəmadiəlaxir 607-ci ildə (30 noyabr 1210) Ərbildə, Darü’l-Zayfda vəfat etmişdi
1646
.
Şeyx Fəxrəddin Əbu Əli İbrahim ibn Yusif ibn Abdullah Urməvi
Mühəddis idi. H. 642-ci ildə (1244) qardaşı Şərəfəddin Muhəmmədlə birlikdə Misirdə
şeyxü’ş-şərif Kəmaləddin Əbü’l-Həsən Əli ibn Şüca’ əl-Abbasidən hədis dərsləri almış,
1646
İBNü’l-ADİM, Buğyətü’t-Tələb, C. VIII, s. 225-226.
onun yanında imam Buxarinin ‚Səhih‛ini oxumuşdu
1647
. Ölüm tarixi məlum deyil. XIII
əsrdə yaşamışdır.
Zeynəddin Əli ibn Əhməd ibn Əli ibn Urməvi
Hənbəli məzhəbinə mənsub fəqih idi. Həyatı haqqında ətraflı məlumat yoxdur.
Zeynəddin Əli Urməvi ‚Cəvahirü’t-Təbsir fi İlmü’r-Ruya‛ adlı əsərin müəllifi idi. Alim
h. 835-ci ildə (1432) vəfat etmişdir
1648
.
Əbu’r-Ruh Fərəc ibn Əbu Bəkr ibn Fərəc Urməvi
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Əbu’r-Ruh Fərəc Urməvi fəzilətli, saleh və xoşrəftar
insan idi. Xorasanın Nəvqan
1649
şəhərində təhsil almış, Muhəmməd ibn Əbü’l-Abbasdan
fiqh öyrənmişdi. Əbu Səd Nasir ibn Səhl Bağdadi, Muhəmməd ibn Əbu Sə’d ibn Həfs
Nəvqani və Əbu Səid Fərruxzadədən hədis və təfsir dərsləri almışdı. Mərv və İraqa
səyahət etmiş və burada tədrislə məşğul olmuşdur
1650
. Ölüm tarixi məlum deyil. XI-XII
əsrdə yaşamışdır.
Fəxrəddin Həsən ibn Əli ibn Əhməd ibn Əli ibn Hüseyn əl-Hüseyni Urməvi
Seyyid Şərəfəddin Əbü’l-Hüseyn Əli Urməvinin (öl. 1356) nəticəsi idi. Ulu babası kimi
o, da naqibü’l-əşraflığa təyin olunmuşdu. Bir müddət Misir Məmlüklü dövlətində
qaziəsgər müvini vəzifəsini də icra etmişdi. Fəxrəddin Həsən Urməvi yaxşı təhsil
almasına və alim olmasına baxmayaraq bədxərc idi. Bədxərcliyi onun müflisləşməsinə
səbəb olmuşdu. Fəxrəddin Həsən Urməvi büdcədən ayrılmış vəsaitin aidiyyatı üzrə
xərclənməməsi səbəbiylə, əmir Ərənbuğa adlı başqa bir məmurla birlikdə, tutduğu
vəzifədən azad edilmişdi. H. 853-cü ilin səfər ayında (aprel 1449) vəfat etmişdi
1651
.
Həkim Əbu Səid Urməvi
1647
İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/3, s. 67-78.
1648
KƏHHALƏ, Mu’cəmü’l-Müəllifin, C. II, s. 396.
1649
Nəvqan-İranın şimali-şərqində, Tus şəhəri yaxınlığında, indiki Məşhəd vilayəti ərazisində yerləşirdi.
1650
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75.
1651
SƏXAVİ, Zəvu’l-Lami’, C. II, s. 44.
XII əsrdə yaşamış tanınmış azərbaycanlı təbiblərindən biri idi. Nişaburda yaşayan
həkim Əbu Səid Urməvi burada Fəxrülmülkün
1652
övladlarına müxtəlif fənnlərdən
xüsusi dərslər vermişdi. O, Fəxrülmülkdən aldığı məvacibi toplayaraq 1000 dinara
çatdırdıqdan sonra tədrisdən və insanlarla ünsiyyətdən uzaqlaşaraq sadəcə elmi
tədqiqatla məşğul olmaq istəmiş, lakin 880 dinar toplaya bildikdən sonra vəfat etmiş və
arzusuna qovuşa bilməmişdi. Həkim Əbu Səid Urməvi kəlama dair ‚Kitab fi’l-Alih‛,
fəlsəfə sahəsində ‚Kitabü’l-Məntiq‛, ehtimal ki, həndəsəyə dair ‚Şərhü’l-Məqaləti’l-
Əvvəli və’s-Saniyə min Kitabi-Uqlidis‛ adlı əsərlərin müəllifi idi. Bunlardan sonuncusu
qədim yunan alimi Evkidin əsərlərindən birinə yazılmış şərhdir. Ölüm tarixi məlum
deyil. Vəzir Fəxrülmülkün ölüm tarixi ilə müqayisə edərək həkim Əbu Səid Urməvinin
XII əsrdə yaşadığını söyləmək olar. Zəhirəddin Beyhəqi öz əsərində həkim Əbu Səid
Urməvinin söylədiyi dəyərli kəlamlardan iqtibaslar etmişdi
1653
.
Qiyasəddin Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Əbu Bəkr Urməvi
XIII əsrdə yaşamış təsəvvüf əhlinə mənsub qari idi. Vətəni Urmiyəni tərk edib şərq
ölkələrinə gedərək buradakı alimlər və fəzilətli insanlarla görüşüşdü. Daha sonra
Bağdada gəlmiş və h. 650-ci ildə (1252) Bağdadın mühəddislərindən hədis dinləmişdi.
H. 666-cı ildə (1268) Marağaya qayıtmışdı. İbnü’l-Fuvati onun mülayim və xoşrəftar
insan olduğunu, gündüzlər demək olar ki, əksər hallarda, oruclu oldğunu qeyd
etmişdir
1654
. Ölüm tarixi məlum deyil.
Şeyx Əbdürrəhim ibn Əbdülkərim Urməvi
Hənəfi məzhəbinə mənsub mühəddis idi. Dəməşqdə yaşamışdı. Şeyx Şihabəddin əl-
Hisbaninin tələbəsi olmuş, ondan hədis dərsləri almışdı. Şəmsəddin Səxavi h. 865-ci
1652
Fəxrülmülk 1094-cü ilə qədər Suriya Səlcuqlu sultanı Tutuşun vəziri olmuşdu. Bu tarixdən sonra isə Böyük
Səlcuqlu imperatorlarından Rüknəddin Börkyaruqun (1093-1104) vəziri olmuşdu. 1095-1096-cı illərdə Böyük
Səlcuqlu imp-nda baş vəzir olan Fəxrülmülk atası vəzir Nizamülmülk kimi batıni-xaşxaşilər tərtib etdikləri sui-qəsdə
uğrayaraq öldürülmüşdü. Daha ətraflı məlumat üçün bax: Aydın TANERİ, ‚Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda
Vezirlik‛ , AÜTAD, C. V/8, İstanbul 1967, s. 75-187.
1653
BEYHƏQİ, Tətimmət Səuəni’l-Hikmə, v
b
47; həmçnn bax: TƏRBİYƏT, Danişməndan, s. 106.
1654
İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/2, s. 1214-1215.
ildə (1461) onun dərslərini dinlədiyini qeyd etmişdir. Ölüm tarixi məlum deyil. XV
əsrdə yaşamışdır
1655
.
Əbü’l-Fəth Nəsr ibn Əhməd ibn Sinat Urməvi
Fəqih idi. Təhsil almaq üçün Mərvə getmiş və burada Yusif ibn Əyyub Həmədani (öl.
1141) və Əbu Mənsur əl-Kərrainin tələbəsi olmuşdur. Daha sonra doğma şəhəri
Urmiyəyə qayıtmış və bu şəhərin qazisi təyin olunmuşdu
1656
. Ölüm tarixi məlum deyil.
XII əsrdə yaşamışdır.
Əbü’l-Ənəs Xəlil ibn Osman ibn Məkki Urməvi
Təsəvvüf əhlinə mənsub mühəddis, zahid və abid insan idi. Bağdadda Əbü’l-Hüseyn
əl-Əbbadidən hədis dinləmiş və onun söhbət məclislərində iştirak etmişdi. Bir müddət
Fələstinin Əsqəlan şəhərində yaşamış, daha sonra Misirin Dimyat şəhərinə köçmüş və
burada ailə qurub yaşamışdı. Misirin məşhur alimləri ilə görüşmüş və onların elmindən
faydalanmışdı. Əbu Tahir Əhməd əs-Süləfi İsfəhani onun haqqında ‚o, Qur’an əhlindən
idi‛ demişdi. Əbü’l-Ənəs Xəlil Urməvi h. 536-cı ildə (1142) vəfat etmişdi
1657
.
Fəxrü’l-quzat Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Ömər ibn Yusif ibn Muhəmməd Urməvi
Şafi’i məzhəbinə mənsub mühəddis və fəqih idi. İbnü’l-İmad onun siqa, mötəbər
mühəddislərdən biri olduğunu qeyd etmişdi
1658
. H. 459-cu (1066-1067) ildə anadan
olmuş və o, azyaşlı ikən ailəsi ilə birlikdə Bağdada köçmüşdü
1659
. Bağdadda təhsil almış,
şeyxülislam Əbu İshaq İbrahim Şirazinin tələbəsi olmuşdu. Şərif Əbü’l-Hüseyn
Muhəmməd ibn Əli ibnü’l-Mühtədi Billah əl-Haşimi, şərif Əbü’l-Qənaim Əbdüssəməd
ibn Əli ibnü’l-Mə’mun əl-Haşimi, Əhməd ibn Muhəmməd ibnü’n-Nəfur əl-Bəzzaz,
1655
SƏXAVİ, Zəvu’l-Lami’, C. II, s. 245.
1656
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75.
1657
ƏBU TAHİR İSFƏHANİ, Mu’cəmü’s-Səfər, s. 76.
1658
İBNü’l-İMAD, Şəzəratü’z-Zəhəb, C. IV, s. 403.
1659
Səm’ani onun h. 457-ci ildə (1065) anadan olduğunu, atası ilə birlikdə Bağdada köçdüyünü (Kitabü’l-Ənsab, C. I, s.
75), YAQUT əl-HƏMƏVİ h. 459-cu ildə (1067) anadan olduğunu ( Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 154), Tacəddin Sübki isə
h. 459-cu ilin səfər ayında (dekabr 1066) və Bağdadda anadan olduğunu qeyd etmişdirlər (Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-
Kübra, C. VI, s. 91).
Əbü’l-Qasım Yusif ibn Muhəmməd əl-Mehrvani, Əbu Cə’fər ibnü’l-Məsləmə əl-
Müəddəl və hafiz Əbu Bəkr Əhməd ibn Əli ibn Sabitdən hədis elmlərinə dair dərslər
almış, hədis dinləmişdi. Daha sonra Deyru’l-Aqul
1660
qaziliyinə təyin olunmuş və bir
müddət bu vəzifəni icra etmişdi. İbn Əsakir
1661
, İbnü’s-Səm’ani, Əbu Tahir əs-Süləfi
İsfəhani, Əbdülxaliq ibn Əsəd ibn Təbərzəd, Fəth ibn Əbdüssəlam ondan hədis
dinləmişdilər. Şeyx Əbü’l-Fərəc ibnü’l-Cəvzi ondan fiqh dərsləri almışdı. Əbü’l-Fəzl
Muhəmməd Urməvi siqa hədis ravisi olmaqdan başqa, çox ibadət edən, fəzilətli, saleh,
xoşrəftar insan idi və Qur’ani-Kərimi çox tilavət edərdi
1662
. O, uzun ömür yaşamış, 85
yaşında vəfat etmişdi. Səm’aninin qeyd etdiyinə görə onunla həmyaş olan hədis
ravilərinin hamısı vəfat etmişdilər
1663
. Bağdadda hədis təhsili almış ravi və
mühəddislərin bir çoxu fəxrü’l-quzat Əbü’l-Fəzl Urməvidən hədis dinləmişdilər. Alim
h. 547-ci ilin rəcəb ayında (oktyabr 1152) vəfat etmişdi
1664
.
Dostları ilə paylaş: |