Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Əbu Abdullah Hüseyn ibn Abdullah ibn Hüseyn ibn Muhəmməd ibn Hüseyn ibn
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Hüseyn ibn Ömər Urməvi
- Əbu Cə’fər Muhəmməd ibn Hibətullah ibn Firuz Urməvi
- Hafiz Əbu’n-Nəcib Əbdülğəffar ibn Əbdülvahid ibn Muhəmməd ibn Əhməd ibn Nəsr ibn Hişam ibn Ruzman Urməvi
- Şeyx Fəthəddin Əbü’l-Fəzl Əbdülhəmid ibn Muhəmməd ibn Səid Urməvi
- İbrahim ibn Nasir Urməvi
- Əbu Tahir Qasım ibn Əhməd əs-Saiği Urməvi
- Siracəddin Əbü’l-Abbas Əhməd ibn Mahmud ibn Əhməd Urməvi
- Əbü’l-Məali Məs’ud ibn Şüca’ Urməvi
- Loqman ibn seyyid Hüseyn əl-Aşuri Urməvi
- İmam Əbü’l-Fəzl Surxab ibn Əbü’l-Qərib ibn Yəhya Urməvi
- Şeyx Fəxrəddin Əbu Əli İbrahim ibn Yusif ibn Abdullah Urməvi
- Zeynəddin Əli ibn Əhməd ibn Əli ibn Urməvi
- Əbu’r-Ruh Fərəc ibn Əbu Bəkr ibn Fərəc Urməvi
- Fəxrəddin Həsən ibn Əli ibn Əhməd ibn Əli ibn Hüseyn əl-Hüseyni Urməvi
- Qiyasəddin Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Əbu Bəkr Urməvi
- Şeyx Əbdürrəhim ibn Əbdülkərim Urməvi
- Əbü’l-Ənəs Xəlil ibn Osman ibn Məkki Urməvi
- Fəxrü’l-quzat Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Ömər ibn Yusif ibn Muhəmməd Urməvi
|
Əbu Abdullah Hüseyn ibn Abdullah ibn Hüseyn ibn Muhəmməd ibn Hüseyn ibn Muhəmməd ibn Şuveyx Urməvi Mühəddis idi. Bağdadda və Bəsrədə təhsil almışdı. Bağdadda Əbu Muhəmməd Abdullah ibn Übeydullah ibn Yəhya İbnü’l-Bəyi’dən, Bəsrədə Əbu Əmr Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Bəkr əl-Hizanidən hədis dərsləri almış, hədis dinləmişdi. Misirə getmiş və orada hədis dərsləri vermişdi. Hafiz Əbü’l-Qasım Hibətullah ibn Əbdülvaris Şirazi, Əbü’l-Fityan Ömər ibn Əbdülkərim ər-Rəvvasi ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdilər. H. 460-cı ildə (1068) Misirdə vəfat etmişdi 1630
.
1628
Həmin əsər, s. 90-91. 1629
Səid Nəfisiyə görə Kəmaləddin Hübeyş Tiflisinin h. 629-cu (1232) ildə vəfat etmişdi. Bax: Tarixi-Nəzm və Nəsr, C. I, s. 128.
1630 SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75; YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 154; İBNü’l-ƏSİR, Lübab fi Təhzibü’l-Ənsab, C. I, s. 44-45. Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. H. 465-ci ildə (1073) Bağdada gəlmiş, Nizamiyyə mədrəsəsində oxumuş və Əbu İshaq Şirazidən fiqh təhsili almışdı. Əbü’l-Hüseyn ibn Mühtədi Billah əl-Haşimi və Əbü’l-Hüseyn ibnü’n-Nuqəvvərdən hədis elmlərini öyrənmiş və hədis dinləmişdi. Təhsilini başa vurduqdan sonra Bağdadda qalmış və buradakı mədrəsələrdə tədris fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdu. Əllamə Əbu İshaq İbrahim ibn Mənsur əl-Misri Əbu Bəkr Muhəmməd Urməvinin tələbəsi olmuş, ondan fiqh elmini öyrənmişdi 1631
. Əbu Müəmmər əl-Ənsari isə ondan hədis dinləmişdi. Alim h. 537-ci ilin məhərrəm ayında (avqust 1142) vəfat etmiş və Kərəc qəbrisatnında dəfn edilmişdi 1632
.
Mühəddis idi. Əbü’l-Qənaim Əbdüssəməd ibn Əli ibn Mə’mun, Əbu Cə’fər ibnü’l- Məsləmə, Əbu Ömər əl-Adəmi kimi mühəddislərdən hədis dinləmişdi. Əbü’l-Həsən Əli ibn Ömər Darəqutni (öl. 995) Əbü’l-Fəzl Muhəmməd Urməvidən hədis dinləmiş alimlərdən biridir 1633 . Alimin ölüm tarixi məlum deyil. IX-X əsrlərdə yaşamışdır. Əbu Cə’fər Muhəmməd ibn Hibətullah ibn Firuz Urməvi Mühəddis idi. H. 529-cu ildə (1135) Qəzvinə getmiş və bu şəhərdə təhsil almışdı. Onun hədis dinlədiyi alimlərdən Əbu İshaq əş-Şəhhazinin adını çəkmək olar. Əbu Cə’fər Muhəmməd Urməvi Əbu Mə’şər Əbdülkərim ət-Təbəri kimi ravilərdən hədis nəql etmişdi 1634
. Ölüm tarixi məlum deyil. XII əsrdə yaşamışdır.
Nəsr ibn Hişam ibn Ruzman Urməvi
1631 İBN QAZİ ŞUHBƏ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə, C. II, s. 5. 1632 SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, c.6, s.52; ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 62; İBN KƏSİR əl-ƏNSARİ, Zeyl Təbəqatü’l-Füqəhai’ş-Şafi’iyyə, v. 119b. SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75. Səm’ani, Əbu Bəkr Muhəmməd Urməvinin h. 636-cı ildə (1239) vəfat etdiyini qeyd etmişdir. 1633
RAFİ’İ, Tədvin, C. I, s. 122. 1634
RAFİ’İ, Tədvin, C. II, s. 41. Yaşadığı dövrün tanınmış hədis hafizlərindən idi. Hədis dinləmək üçün səyahət etmiş, Bağdad, Şam diyarı, İsfəhan, Misir və Məkkədəki ravilərdən hədis dinləmişdi. Onun ulu əcdadı Ruzman, Cərir ibn Abdullah əl-Bəcəlinin 1635
köləsi olmuş, daha sonra Cərir ibn Abdullah əl-Bəcəli tərəfindən azad edilmişdi 1636 . Hafiz Əbu’n-Nəcib Əbdülğəffar Urməvi Misirdə Muhəmməd ibn Nuzeyf əl-Misridən, Bağdadda Əbü’l-Qasım Əbdülməlik ibn Muhəmməd ibn Buşran, Əbu Abdullah Əhməd ibn Abdullah əl- Mühamili, Əbu Əmr Osman ibn Muhəmməd ibn Yusif ibn Dostdan, İsfahanda Əbu Nueym əl-İsfəhanidən (947-1039) və daha onlarla ravidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Bir müddət Dəməşqdə yaşamış və burada hədis nəql etmişdi. Əbdüləziz ibn Əhməd əl-Kinani, Əbu’n-Nəcib Muhəmməd ibn Mənsur Maraği, Nəca ibn Əhməd, Əbu İmran Musa əs-Səqəli və daha onlarla ravi ondan hədis dinləmişdilər. Əbu’n-Nəcib Əbdülğəffar ibn Əbdülvahid Urməvi həm də şair idi və gözəl şerlər yazırdı. İbn Əsakir onun h. 433-cü ilin şəvval ayında (iyun 1042) Dəməşq yaxınlığında vəfat etdiyini qeyd etmişdir
1637 .
Vaiz Əbü’l-Vəfa Reyhan ibn Əbdülvahid ibn Əhməd ibn Nəsr ibn Hişam ibn Ruzman Urməvi Səduq hədis ravisi və hafiz Əbu’n-Nəcib Əbdülğəffar Urməvinin qardaşı idi. Bağdada gəlmiş və burada təhsil almış, hədis dinləmişdi. Xətib Bağdadi əsərində onun Əbu Əli ibn Həbəş Dinəvəridən hədis nəql etdiyini və özünün də ondan hədis dinlədiyini qeyd etmişdir. Əbu Tahir Muhəmməd ibn Əli əl-Əşnani ondan hədis dinləmişdi. Əbü’l-Vəfa Reyhan Urməvi h. 430-cu ildə (1039) Urmiyədə vəfat etmişdi 1638 .
Şeyx Fəthəddin Əbü’l-Fəzl Əbdülhəmid ibn Muhəmməd ibn Səid Urməvi
1635 Cərir ibn Abdullah əl-Bəcəli (ا. öl. 674) Allah Rəsulunun (م) səhabələrindən idi. Buveyb döyüşü qəhrəmanlarından biri, Hulvan şəhərinin fatehi idi. İranın və Azərbaycanın fəthi vaxtı Səid ibn Əsin (ا) başkomandanlığı altındakı İslam ordusundakı hərbi hissələrdən birinə əmirlik etmişdi. Bax: NƏSIROV, Raşidi Xəlifələr Dövründə Azərbaycanın Fəthi, s. 42, 46. 1636
XƏTİB BAĞDADİ, Tarixu-Bağdad, C. II, s. 116. 1637
İBN ƏSAKİR, Tarixu-Mədinəti-Diməşq, C. XXXVI, s. 389-391; İBN MAKULA, İkmal, C. I, s. 65; KƏTTANİ, Zeyl Tarixi-Məvlid, s. 181. 1638
XƏTİB BAĞDADİ, Tarixu-Bağdad, C. VIII, s. 427. Fütuvvət əhlinə mənsub şeyx idi. İbnü’ş-Şəhir adı ilə məşuh olmuşdu. Onun ata və babaları da zöhd və abidlikləri ilə tanınmış təsəvvüf şeyxlərindən idilər. İbnü’ş-Şəhir Urmiyədə öz adı ilə tanınan zaviyədə irşad və mənəvi tərbiyə ilə məşğul olmuşdu. Bundan başqa onun zaviyəsində şəhərə gəlmiş qonaqlar, kimsəsizlər, qəriblər və yetimlər sığınacaq tapırdılar. Şeyx İbnü’ş-Şəhir gözəl əxlaq, həya sahibi, saleh insan idi. Əxi şeyx Ömər ibn Muhəmməd əl-Xubbaz əş-Şirazi onun yaxın dostu idi 1639 . Ölüm
tarixi məlum deyil. Təqribən XIII əsrdə yaşamışdır.
Mühəddis idi. Qəzvində Əbü’l-Həsən Əli ibn Həsən Cə’duyə, şeyx Əbu Tahir Muhəmməd ibn Əhməd ibn Əli Urməvi kimi alimlərdən hədis dinləmiş və hədis elmlərinə dair bilikləri öyrənmişdi 1640
. Ölüm tarixi məlum deyil. X-XI əsrlərdə yaşamışdır.
Mühəddis idi. H. 477-ci (1084) ildə Qəzvində hədis dərsləri vermişdi. Fəqih Əbü’l- Qasım Əbdülkərim ibn Həsən əl-Kərəci, Əbü’l-Həsən Əbdüləziz ibn İsmayıl Həsnuyə, İsmayıl ibn Hibətullah əl-Kəmmuni kimi mühəddislər onun tələbəsi olmuş, dərslərini dinləmişdilər 1641
. Alimin ölüm tarixi məlum deyil. XI əsrdə yaşamışdır.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Qaziü’l-Hüseyniyyə ləqəbi ilə tanınmışdı. Qahirədəki Əmr ibnü’l-As məscid-mədrəsə kompleksində fiqh dərsləri vermişdi. H. 667-ci ilin cəmaziələvvəl ayında (yanvar 1269) Qahirədə vəfat etmiş və Qələtü’l- Cəbəlin
1642 ətəklərindəki bağda dəfn olunmuşdu 1643 .
1639
İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/3, s. 36. 1640
RAFİ’İ, Tədvin, C. II, s. 54. 1641
RAFİ’İ, Tədvin, C. IV, s. 136. 1642
Qələtü’l-Cəbəl-hərfi tərcümədə dağ qalası, dağdakı qala mənasını ifadə edir. Qələtü’l-Cəbəl Əyyubi hökmdarı Səlahəddin Yusif Əyyubi (1169-1193) tərəfindən Qahirə yaxınlığındakı əl-Müqəttəm dağı üzərində inşa etdirilmiş qala idi. 1643
MƏQRİZİ, Kitabü’l-Müqəffa, C. I, s. 658. Əbü’l-Məali Məs’ud ibn Şüca’ Urməvi H. 510-599-cu (1116-1203) illərdə yaşamış şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Onun müəllifi olduğu ‚Mültəqatat minə’l-Məsaili’l-Vaqeat‛ adlı əsərin əlyazma nüsxəsi Türkiyə Amasiya Bəyazid İHK-də saxlanılır.
Osmanlı dövlətində yaşamış tarixçi, astronom və dövlət xadimi idi. Sultan III Murad (1574-1595) və III Mehmedin (1595-1603) hakimiyyətləri dövründə rəsmi saray tarixçisi və şahzadə müəllimi olan Loqman Urməvinin əsərləri yaşadığı dövr Osmanlı siyasi, ictimai, mədəni tarixi, həmçinin saray həyatının təsviri baxımından əvəzedilməz mənbələrdir. Alim h. 1010-cu (1601) ildə vəfat etmişdir. ‚Qiyafətü’l-İnsaniyyə fi Şəmailü’l-Osmaniyyə‛ adlı əsərində III Murada qədərki Osmanlı sultanlarının zahiri görünüşü, geyimləri və dövrlərində baş vermiş mühüm hadisələr haqqında məlumat vermişdir. Onun bir digər əsəri ‚Hünərnamə‛ adlanır. Bu əsərində sultan Yavuz I Səlim (1512-1520) və Qanuni I Süleymanın (1520-1566) hakimiyyəti dövründə baş vermiş mühüm hadisələrdən bəhs etmişdir. ‚Səlim Şahnamə‛ adlı əsərində sultan II Səlimin (1566-1574) hakimiyyəti dövrü təsvir olunmuşdur. ‚Şahənşahnamə‛ adlı əsəri isə sultan III Muradın hakimiyyəti dövründə baş vermiş hadisələr haqqındadır. Alimin ‚Mücməlü’t-Tomar‛ adlı əsərində bir neçə risalə yazılmışdır. Buna ‚Nəsəbnameyi- Humayun‛, ‚Tarixçeyi-Mehr və Müştəri li-Muhəmməd Əssar‛, ‚Tərcümə Ləmiətü’l- Ənvar‛, ‚Sələfnamə‛, ‚Xələfnamə‛, ‚Müasirnamə‛, ‚Moğolnamə‛, ‚Zəfərnamə‛, ‚Risalətu-Alati’l-Rəsədiyyə‛ adlı risalələr daxil idi. Loqman Urməvi sultan III Muradla birlikdə bir sıra hərbi səfərlərdə iştirak etmişdi. Məsələn 1596-cı ildə Əyri qalasının 1644
1645 . Bundan başqa Loqman Urməvi ‚Şahnaməyi Ali-Osman‛, ‚Silsilənamə‛, ‚Zübdətü’t-Təvarix‛ kimi əsərlərin müəllifi idi. İstanbul Topqapı sarayı muzeyinin kitabxanasında alimin ‚Qiyafətü’l-İnsaniyyə fi
1644
Əyri (türkcə Eğri, macarca Eger, almanca Erlau) şəhəri Macarıstanda, Budapeştin təqribən 110 km şimali-şərqində yerləşir. 1645 BURSALI, Osmanlı Müəllifləri, C. III, s. 135. Şəmailü’l-Osmaniyyə‛, ‚Silsilənamə‛ və ‚Zübdətü’t-Təvarix‛ adlı əsərləri mühafizə edilir. British Library-də isə Loqman Urməvinin ‚Şahnaməyi Ali-Osman‛ və ‚Mücməlü’t-Tomar‛ adlı əsərləri saxlanılır.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Bir müddət Hələbdə yaşamış və buradakı mədrəsələrdən birinə rəhbərlik etmiş, müdərris olmuşdu. Hələb şəhərinin tarixini yazmış Kəmaləddin ibnü’l-Adim onunla bağlı maraqlı bir hadisəni öz əsərində qeyd etmişdir. İmam Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvinin müdərrisi olduğu Hələbəki mədrəsənin həyətində bulaq var idi. Bulağın ətrafında içində balıqların olduğu hovuz tikilmişdi. Bir gün həmin mədrəsənin müəllimi olan fəqihlərdən bir neçəsi öz paltarlarını bu hovuzda yumuşdular. Sabunun təsirindən hovuzdakı balıqlar ölmüş və Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvi bundan xəbər tutan kimi həmin fəqihləri mədrəsədən qovmuşdu. Mədrəsədəki işlərindən qovulan şəxslər bununla bağlı Hələb hakimi Məlikü’z-Zahirə (öl. 1216) şikayət etmişdilər. Məlikü’z-Zahir isə xeyli ədalətsiz bir qərar verərək imam Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvini tutduğu vəzifədən azad etmiş və Ərbilə göndərmişdi. Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvi buradakı Müzəffəriyyə mədrəsəsinə müəllim təyin olunmuşdu. Lakin o, bu mədrəsədə dərs verdiyi vaxtlarda xəstələnmişdi. İbnü’l-Adim alimlə həmin mədrəsədə görüşdüyünü qeyd etmişdi. Bir müddət sonra Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvi Ərbildəki Darü’l-Zayf qonaq evinə aparılmış və burada yaşamağa başlamışdı. O, vəfatından bir müddət əvvəl sahib olduğu qul və kənizləri azad etmiş, bütün var- dövlətini onlara və ehtiyacı olan insanlara paylamışdı. O, cümlədən şəxsi kitabxanasını da xeyriyyə məqsədiylə bağışlamışdı. Onun kimsəsi, yəni övladı yox idi. Alim h. 11 cəmadiəlaxir 607-ci ildə (30 noyabr 1210) Ərbildə, Darü’l-Zayfda vəfat etmişdi 1646
.
Mühəddis idi. H. 642-ci ildə (1244) qardaşı Şərəfəddin Muhəmmədlə birlikdə Misirdə şeyxü’ş-şərif Kəmaləddin Əbü’l-Həsən Əli ibn Şüca’ əl-Abbasidən hədis dərsləri almış,
1646
İBNü’l-ADİM, Buğyətü’t-Tələb, C. VIII, s. 225-226. onun yanında imam Buxarinin ‚Səhih‛ini oxumuşdu 1647
. Ölüm tarixi məlum deyil. XIII əsrdə yaşamışdır.
Hənbəli məzhəbinə mənsub fəqih idi. Həyatı haqqında ətraflı məlumat yoxdur. Zeynəddin Əli Urməvi ‚Cəvahirü’t-Təbsir fi İlmü’r-Ruya‛ adlı əsərin müəllifi idi. Alim h. 835-ci ildə (1432) vəfat etmişdir 1648 .
Əbu’r-Ruh Fərəc ibn Əbu Bəkr ibn Fərəc Urməvi Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Əbu’r-Ruh Fərəc Urməvi fəzilətli, saleh və xoşrəftar insan idi. Xorasanın Nəvqan 1649
şəhərində təhsil almış, Muhəmməd ibn Əbü’l-Abbasdan fiqh öyrənmişdi. Əbu Səd Nasir ibn Səhl Bağdadi, Muhəmməd ibn Əbu Sə’d ibn Həfs Nəvqani və Əbu Səid Fərruxzadədən hədis və təfsir dərsləri almışdı. Mərv və İraqa səyahət etmiş və burada tədrislə məşğul olmuşdur 1650 . Ölüm tarixi məlum deyil. XI-XII əsrdə yaşamışdır.
Seyyid Şərəfəddin Əbü’l-Hüseyn Əli Urməvinin (öl. 1356) nəticəsi idi. Ulu babası kimi o, da naqibü’l-əşraflığa təyin olunmuşdu. Bir müddət Misir Məmlüklü dövlətində qaziəsgər müvini vəzifəsini də icra etmişdi. Fəxrəddin Həsən Urməvi yaxşı təhsil almasına və alim olmasına baxmayaraq bədxərc idi. Bədxərcliyi onun müflisləşməsinə səbəb olmuşdu. Fəxrəddin Həsən Urməvi büdcədən ayrılmış vəsaitin aidiyyatı üzrə xərclənməməsi səbəbiylə, əmir Ərənbuğa adlı başqa bir məmurla birlikdə, tutduğu vəzifədən azad edilmişdi. H. 853-cü ilin səfər ayında (aprel 1449) vəfat etmişdi 1651
.
1647
İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/3, s. 67-78. 1648
KƏHHALƏ, Mu’cəmü’l-Müəllifin, C. II, s. 396. 1649
Nəvqan-İranın şimali-şərqində, Tus şəhəri yaxınlığında, indiki Məşhəd vilayəti ərazisində yerləşirdi. 1650
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75. 1651
SƏXAVİ, Zəvu’l-Lami’, C. II, s. 44. XII əsrdə yaşamış tanınmış azərbaycanlı təbiblərindən biri idi. Nişaburda yaşayan həkim Əbu Səid Urməvi burada Fəxrülmülkün 1652 övladlarına müxtəlif fənnlərdən xüsusi dərslər vermişdi. O, Fəxrülmülkdən aldığı məvacibi toplayaraq 1000 dinara çatdırdıqdan sonra tədrisdən və insanlarla ünsiyyətdən uzaqlaşaraq sadəcə elmi tədqiqatla məşğul olmaq istəmiş, lakin 880 dinar toplaya bildikdən sonra vəfat etmiş və arzusuna qovuşa bilməmişdi. Həkim Əbu Səid Urməvi kəlama dair ‚Kitab fi’l-Alih‛, fəlsəfə sahəsində ‚Kitabü’l-Məntiq‛, ehtimal ki, həndəsəyə dair ‚Şərhü’l-Məqaləti’l- Əvvəli və’s-Saniyə min Kitabi-Uqlidis‛ adlı əsərlərin müəllifi idi. Bunlardan sonuncusu qədim yunan alimi Evkidin əsərlərindən birinə yazılmış şərhdir. Ölüm tarixi məlum deyil. Vəzir Fəxrülmülkün ölüm tarixi ilə müqayisə edərək həkim Əbu Səid Urməvinin XII əsrdə yaşadığını söyləmək olar. Zəhirəddin Beyhəqi öz əsərində həkim Əbu Səid Urməvinin söylədiyi dəyərli kəlamlardan iqtibaslar etmişdi 1653 .
Qiyasəddin Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Əbu Bəkr Urməvi XIII əsrdə yaşamış təsəvvüf əhlinə mənsub qari idi. Vətəni Urmiyəni tərk edib şərq ölkələrinə gedərək buradakı alimlər və fəzilətli insanlarla görüşüşdü. Daha sonra Bağdada gəlmiş və h. 650-ci ildə (1252) Bağdadın mühəddislərindən hədis dinləmişdi. H. 666-cı ildə (1268) Marağaya qayıtmışdı. İbnü’l-Fuvati onun mülayim və xoşrəftar insan olduğunu, gündüzlər demək olar ki, əksər hallarda, oruclu oldğunu qeyd etmişdir 1654
. Ölüm tarixi məlum deyil.
Hənəfi məzhəbinə mənsub mühəddis idi. Dəməşqdə yaşamışdı. Şeyx Şihabəddin əl- Hisbaninin tələbəsi olmuş, ondan hədis dərsləri almışdı. Şəmsəddin Səxavi h. 865-ci
1652
Fəxrülmülk 1094-cü ilə qədər Suriya Səlcuqlu sultanı Tutuşun vəziri olmuşdu. Bu tarixdən sonra isə Böyük Səlcuqlu imperatorlarından Rüknəddin Börkyaruqun (1093-1104) vəziri olmuşdu. 1095-1096-cı illərdə Böyük Səlcuqlu imp-nda baş vəzir olan Fəxrülmülk atası vəzir Nizamülmülk kimi batıni-xaşxaşilər tərtib etdikləri sui-qəsdə uğrayaraq öldürülmüşdü. Daha ətraflı məlumat üçün bax: Aydın TANERİ, ‚Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda Vezirlik‛ , AÜTAD, C. V/8, İstanbul 1967, s. 75-187. 1653
BEYHƏQİ, Tətimmət Səuəni’l-Hikmə, v b 47; həmçnn bax: TƏRBİYƏT, Danişməndan, s. 106. 1654 İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/2, s. 1214-1215. ildə (1461) onun dərslərini dinlədiyini qeyd etmişdir. Ölüm tarixi məlum deyil. XV əsrdə yaşamışdır 1655 . Əbü’l-Fəth Nəsr ibn Əhməd ibn Sinat Urməvi Fəqih idi. Təhsil almaq üçün Mərvə getmiş və burada Yusif ibn Əyyub Həmədani (öl. 1141) və Əbu Mənsur əl-Kərrainin tələbəsi olmuşdur. Daha sonra doğma şəhəri Urmiyəyə qayıtmış və bu şəhərin qazisi təyin olunmuşdu 1656 . Ölüm tarixi məlum deyil. XII əsrdə yaşamışdır.
Təsəvvüf əhlinə mənsub mühəddis, zahid və abid insan idi. Bağdadda Əbü’l-Hüseyn əl-Əbbadidən hədis dinləmiş və onun söhbət məclislərində iştirak etmişdi. Bir müddət Fələstinin Əsqəlan şəhərində yaşamış, daha sonra Misirin Dimyat şəhərinə köçmüş və burada ailə qurub yaşamışdı. Misirin məşhur alimləri ilə görüşmüş və onların elmindən faydalanmışdı. Əbu Tahir Əhməd əs-Süləfi İsfəhani onun haqqında ‚o, Qur’an əhlindən idi‛ demişdi. Əbü’l-Ənəs Xəlil Urməvi h. 536-cı ildə (1142) vəfat etmişdi 1657 .
Fəxrü’l-quzat Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Ömər ibn Yusif ibn Muhəmməd Urməvi Şafi’i məzhəbinə mənsub mühəddis və fəqih idi. İbnü’l-İmad onun siqa, mötəbər mühəddislərdən biri olduğunu qeyd etmişdi 1658
. H. 459-cu (1066-1067) ildə anadan olmuş və o, azyaşlı ikən ailəsi ilə birlikdə Bağdada köçmüşdü 1659 . Bağdadda təhsil almış, şeyxülislam Əbu İshaq İbrahim Şirazinin tələbəsi olmuşdu. Şərif Əbü’l-Hüseyn Muhəmməd ibn Əli ibnü’l-Mühtədi Billah əl-Haşimi, şərif Əbü’l-Qənaim Əbdüssəməd ibn Əli ibnü’l-Mə’mun əl-Haşimi, Əhməd ibn Muhəmməd ibnü’n-Nəfur əl-Bəzzaz,
1655 SƏXAVİ, Zəvu’l-Lami’, C. II, s. 245. 1656 SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75. 1657 ƏBU TAHİR İSFƏHANİ, Mu’cəmü’s-Səfər, s. 76. 1658 İBNü’l-İMAD, Şəzəratü’z-Zəhəb, C. IV, s. 403. 1659 Səm’ani onun h. 457-ci ildə (1065) anadan olduğunu, atası ilə birlikdə Bağdada köçdüyünü (Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 75), YAQUT əl-HƏMƏVİ h. 459-cu ildə (1067) anadan olduğunu (Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 154), Tacəddin Sübki isə h. 459-cu ilin səfər ayında (dekabr 1066) və Bağdadda anadan olduğunu qeyd etmişdirlər (Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl- Kübra, C. VI, s. 91). Əbü’l-Qasım Yusif ibn Muhəmməd əl-Mehrvani, Əbu Cə’fər ibnü’l-Məsləmə əl- Müəddəl və hafiz Əbu Bəkr Əhməd ibn Əli ibn Sabitdən hədis elmlərinə dair dərslər almış, hədis dinləmişdi. Daha sonra Deyru’l-Aqul 1660
qaziliyinə təyin olunmuş və bir müddət bu vəzifəni icra etmişdi. İbn Əsakir 1661 , İbnü’s-Səm’ani, Əbu Tahir əs-Süləfi İsfəhani, Əbdülxaliq ibn Əsəd ibn Təbərzəd, Fəth ibn Əbdüssəlam ondan hədis dinləmişdilər. Şeyx Əbü’l-Fərəc ibnü’l-Cəvzi ondan fiqh dərsləri almışdı. Əbü’l-Fəzl Muhəmməd Urməvi siqa hədis ravisi olmaqdan başqa, çox ibadət edən, fəzilətli, saleh, xoşrəftar insan idi və Qur’ani-Kərimi çox tilavət edərdi 1662 . O, uzun ömür yaşamış, 85 yaşında vəfat etmişdi. Səm’aninin qeyd etdiyinə görə onunla həmyaş olan hədis ravilərinin hamısı vəfat etmişdilər 1663 . Bağdadda hədis təhsili almış ravi və mühəddislərin bir çoxu fəxrü’l-quzat Əbü’l-Fəzl Urməvidən hədis dinləmişdilər. Alim h. 547-ci ilin rəcəb ayında (oktyabr 1152) vəfat etmişdi 1664 .
Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|