Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrol-www.hozir.org
quruvchilar og‘ir jarimalarga duchor qilinardi. Masalan, biron odam nobud bo‘lsa, binokor qattiq jazolanar, hattoki qatl qilinardi. Bunga o ‘xshash tamoyillar finikiyaliklarda ham uchrar edi. Finikiya sifat nazoratchisi (auditori) belgilangan sifat talablaridan chetlashgan, yo‘l qo‘ygan xato uchun boshqa qaytarilmasligining oldini olishi maqsadida ishlab chiqaruvchining qo‘lini kesish jazosini buyurar edi. Turkiyada shoh Boyazid II hukmronlik davridagi qonunlarda bo‘yoqlarning rangi, joylash, tovarlar sifati bo‘yicha turli farmonlar chiqarilgan. Ba’zan bu farmonlarda muayyan qoidalarni buzganlik uchun jazolar ham belgilanganligining shohidi bo‘lish mumkin. Xitoy imperatorlari, ishlab chiqaruvchi va tovarlarning keyingi kuzatuvchanligini ta’minlash maqsadida ishlab chiqaruvchilardan o ‘z tovarlariga muhr bosishlarini talab qilar edilar. Agar tovar qo‘yilgan talablarga javob bermasa, jazo qo‘llanilardi (ko‘p hollarda o ‘lim jazosi). O‘sha davrlarda ham sifat va nav (sort) masalalariga jiddiy e ’tibor berilgan. U davrlarda buyum va tovarlar navlarga bo‘linmagan bo‘lsa ham ishlab chiqilgan davlat, hudud, ba’zan ustaning nomi bilan bog‘lab sotuvga chiqarilgan (Iroqi sovun, 14
Eron gilami, Xitoy ipagi va h.k.). Ishlab chiqaruvchilar sifat mehnat talab etishini, kam mehnat bilan yuqori darajadagi sifatga erishish mumkin emasligini yaxshi anglaganlar. K o‘pgina mamlakatlarda shiddatli iqtisodiy rivojlanish bilan bir qatorda mahsulot sifati muammolariga nisbatan munosabatlar jiddiy ijobiy tomonga o ‘zgartirila boshlanib, tabiiy fanlar bilan bir qatorda sifatni boshqarishga ham ilmiy yondashila boshlangan.
