O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi
Yüklə 0,8 Mb.
|
|
Auditorning kasbiy
javobgarligini sug‘urtalashning zarurligi 1 5 5
auditorlik harakatlarini amalga oshirishda (yoki kerakli auditorlik harakatlarni amalga oshirmagan) sug‘urtalanuvchining o‘z kasbiy majburiyatlarini tegishli ravishda bajarmaganligi yoki o‘z lavozim majburiyatlari doirasida faoliyat yuritayotgan sug‘urtalanuvchi- ning yoxud u professional xizmat ko‘rsatish uchun xizmatlaridan foydalangan boshqa shaxslarning ehtiyotsizligi, xatolari, kamchiliklari tufayli bildirilgan e’tirozlar bo‘yicha zararni qoplash majburiyatini qabul qiladi. Bundan tashqari, sug‘urtachi tomonidan sug‘urtalanuvchining e’tirozlarni hal qilish bo‘yicha barcha sarf-xarajatlari ham qoplanishi mumkin. Sug‘urtachining zararni qoplash majburiyatlari auditor mijozlari yoki boshqa uchinchi shaxsga auditor tomonidan o‘z kasbiy majburiyatlarini amalga oshirishda e’tiborsiz harakatlar, xatolar, kamchiliklar, shuningdek, kerakli auditorlik xatti-harakatlarni bajarmaslik natijasida zarar yetkazilgan holatlarda paydo bo‘ladi. Sug‘urtachi, odatda, amaldagi qonunchilikka mos kelmaydigan auditorlik harakatlarni yoki kerakli auditorlik harakatlarni sug‘ur- talanuvchining g‘arazli niyati borligida bajarmaslik natijasida yetkazilgan zararni qoplamaydi. Auditorning g‘arazli niyati sudning qarori va hukmi qonuniy kuchga kirgach, aniqlanadi. Sug‘urtalanuvchining harakatlarida g‘arazli niyatlar borligini isbot qilish sug‘urtachi zimmasiga yuklatiladi. Odatda, sug‘urta holati vakolatli davlat organlarining sifatsiz o‘tkazilgan audit yoki sug‘urtalanuvchining auditorlik hisoboti yoki xulosasida aks ettirilgan ataylab yo‘l qo‘yilgan xatolar oqibatida sug‘urtalanuvchi bilan auditorlik tekshiruvi o‘tkazish uchun shartnoma tuzgan uchinchi shaxsga jarima yoxud boshqa moddiy sanksiyalar yuklash qarori, shuningdek, auditorning zimmasiga u tomonidan amalga oshirilgan noqonuniy auditorlik harakatlar, xatolar, kamchi- liklar yoki kerakli auditorlik harakatlarni amalga oshirilmagani sababli uchinchi shaxsga yetkazilgan zararni qoplashni yuklaydigan sud organi qarori kuchga kirgach, sodir etilgan hisoblanadi. Bundan tashqari, sug‘urta holati bajarilgan ishlar (xizmatlar) sifatsizligi uchun sug‘urtalanuvchining uchinchi shaxslar oldidagi javobgarligi sug‘urtalanuvchi tomonidan sug‘urtachining oldindan roziligi bilan ixtiyoriy tan olinganda, sodir etilgan hisoblanadi. Agar sug‘urta shartnomasida boshqa narsa ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, sug‘urtachi sug‘urta holati fors-major vaziyatlar, ya’ni 1 5 6
yo‘riqnomalar, boshqa me’yoriy hujjatlar buzilganda, ishlab chiqarishda ishtirok etishga vakolati yo‘q yoki instruktaj, qayta tayyorlanish vaqtini o‘tkazib yuborgan xodimlarning, shuningdek, ruhiy xastaliklar, tutqanoq va ishga layoqatliligini cheklovchi boshqa kasalliklarga duchor bo‘lgan shaxslarning ishlab chiqarishda ishtiroki (ishlarni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish), sug‘urtalanuvchi yoki uning vakolatli vakiliga ma’lum bo‘lgan, biroq sug‘urtachiga ma’lum qilinmagan sug‘urta holati riskini oshi- ruvchi holatlar oqibatida sodir etilganda sug‘urta to‘lovini to‘lashdan ozod etiladi. Shuningdek, sug‘urta shartnomasida sug‘urtachini sug‘urta to‘lovidan ozod etishning boshqa holatlari ham ko‘zda tutilgan bo‘lishi mumkin. Odatda, sug‘urta holati tomonidan uchinchi shaxslarning tadbirkorlik tavakkalchiligi bilan bog‘liq va ular tomonidan auditorlik xulosasi yoki hisoboti asosida amalga oshirilgan xo‘jalik operatsiyalari natijasida ularga yetkazilgan zarar tan olinmaydi. Sug‘urta shartnomasi bo‘yicha sug‘urta mablag‘i miqdori tomonlarning kelishuviga binoan sug‘urtalanuvchining auditorlik xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha yalpi mablag‘ aylanmasidan kelib chiqqan holda belgilanadi. Tomonlarning kelishuviga binoan sug‘urta shartnomasida barcha sug‘urta holatlari yoki bitta holat bo‘yicha to‘lovlar to‘lashning eng kam summasi belgilanishi mum- kin. Sug‘urtachi tuzilgan sug‘urta shartnomasiga ko‘ra shartnomada ko‘rsatilgan sug‘urta mablag‘i doirasida javobgar hisoblanadi. Bir qancha sug‘urta holatlari bo‘yicha to‘lovlarning umumiy summasi sug‘urta shartnomasida ko‘rsatilgan sug‘urta summasidan oshmasligi kerak. Shartnomada shartli yoki shartsiz franshiza (zararning qoplanmagan qismi) mablag‘ini belgilash masalasi kelishib olinishi mumkin. Agar shartnomada franshiza belgilangan bo‘lsa, sug‘urtachi franshiza qiymatidan oshmaydigan zarar uchun javobgarlikdan ozod etiladi. Zarar miqdori franshiza qiymatidan oshgan taqdirda, uni to‘liq qoplashi shart (sug‘urta mablag‘i doirasida). Shartli franshizada sug‘urtachi franshizaning belgilangan qiymatidan oshmaydigan zararni qoplashdan ozod etilsa, franshizadan oshadigan zararni to‘liq qoplaydi. 1 5 7
franshizadan tashqari to‘liq qoplanadi. Sug‘urta shartnomasi, odatda, sug‘urta- lanuvchining yozma arizasi asosida tuziladi. Sug‘urta shartnomasini tuzishda sug‘ur- talanuvchi sug‘urtachiga talab etilgan sug‘urta summasining asosliligini tasdiqlov- chi va sug‘urta riski darajasini aniqlash imkonini beruvchi barcha kerakli axborotni taqdim etishi shart. Sug‘urtachi sug‘urta riski da- rajasini aniqlash uchun sug‘urtalanuvchi va mijoz o‘rtasida tuzilgan auditorlik tekshiruvini o‘tkazish shartnoma nusxasini talab qilishi mumkin. Sug‘urta shartnomasi auditorlik tekshiruvini o‘tkazishni boshlashdan oldin tuziladi. Sug‘urta shartnomasi har bir aniq auditorlik tekshiruvi uchun tuziladi. Sug‘urtalanuvchidan olingan ma’lumotlar asosida sug‘urtachi sug‘urta shartnomasini tuzish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Ushbu shartnoma tomonlarning yagona shartnomani imzolash yoki sug‘urtalanuvchiga sug‘urta polisini berish yo‘li bilan tuziladi. Auditorning kasbiy javobgarligini sug‘urtalash shartnomasi shunday shaxslar foydasiga tuziladiki, bunda auditor kasbiy faoliyatini amalga oshirishda o‘z harakatlari uchun ular oldida javobgarlikni zimmasiga oladi. Sug‘urta shartnomasini tuzish chog‘ida foyda oluvchilar sug‘urtalanuvchiga ham sug‘urtachiga ham ma’lum qilinmaydi. Shunday bo‘lsa-da, ushbu shartnomada u kimning foydasiga tuzilganligi aytilmaydi yoki shartnoma auditor yoxud boshqa shaxs foydasiga tuzilgan bo‘lsa ham, sug‘urta to‘lovi olish huquqiga ega foyda oluvchi auditor faqat uning oldida javobgar bo‘lgan shaxs bo‘lishi mumkin. Kelishilgan davr ichida sug‘urta kompaniyasi bilan uzluksiz sug‘urta shartnomalarini tuzgan sug‘urtalanuvchiga sug‘urta shartnomasini tuzish uchun bir oylik imtiyozli davr berilishi mumkin. Imtiyozli davrda berilgan yangi polis (to‘lov to‘langan kunidan qat’i nazar) yangilangan hisoblanadi va oldingi polisning amal qilish muddati tugagan paytdan boshlab kuchga kiradi. Agar imtiyozli davr ichida sug‘urta holati yuz bersa va yangi sug‘urta shartnomasi tuzilmagan bo‘lsa, to‘lov oxirgi sug‘urta polisi bo‘yicha amalga oshiriladi. Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|