O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi

Jahonning rivojlangan mamlakatlarida
omonatlarni sug‘urtalash tizimi
1
Mamlakat
Tashkil
etilgan yili
Davlatning
ishtirok etishi
Qoplamalarning
eng ko‘p miqdori
Yillik badal (%)
AQSH 1934
+ 100000
doll. 0,0—0,27
Yaponiya 1971
+
71000
doll. 0,048—0,036
Kanada
1967
+
40770 doll.
0,33 gacha
Germaniya
1966 +/—
20000
yevro 0,03
Fransiya 1980
+
20000
yevro
—
Italiya
1987 +
20000
yevro
0,4—0,8
Belgiya
1974 +
20000
yevro 0,02
Shveysariya
1984 —
20000
yevro —
10-jadval ma’lumotlarini tahlil etish shundan guvohlik
bermoqdaki, deyarli barcha iqtisodi taraqqiy etgan mamlakatlar-
da depozitlarni sug‘urta qilish tizimi joriy etilgan. Depozitlarni
sug‘urtalash tizimi, dastlab, 1934-yilda AQSHda tashkil etilgan
bo‘lsa, keyinchalik Yaponiyada (1971-y.), Germaniyada (1966-y.)
va Fransiyada (1980-y.) tashkil etilgan. Shunisi e’tiborliki, su-
g‘urta hodisasi ro‘y berganda, ya’ni tijorat banki bankrot deb e’lon
qilinganda depozitlarni sug‘urtalash fondidan to‘lanadigan
qoplama miqdorlari turlichadir. Masalan, jadval ma’lumotlarini
tahlil etadigan bo‘lsak, eng ko‘p sug‘urta summasi Italiyada
to‘lanishini aniqlab olish qiyin emas. Italiyada bitta omonatchiga
to‘lanadigan sug‘urta qoplama miqdori 125,0 ming dollarga
tengdir. Bu ko‘rsatkich Yaponiyada 71,0 ming dollarni, Kanadada
esa 40,7 ming dollarni tashkil etadi.
Tijorat banklaridagi omonat qoldig‘iga nisbatan hisoblanadi-
gan va depozitlarni sug‘urtalash fondiga o‘tkaziladigan yillik
majburiy sug‘urta badallari ham har xil. Jumladan, Belgiyada yillik
1
www. Allinshrans.RU.

---

1 7 2
badal miqdori omonat qoldig‘iga nisbatan 0,02 foizni tashkil etsa,

bu ko‘rsatkich AQSHda 0,27 foizgachani tashkil etadi. Eng yuqori
ko‘rsatkich Italiyada bo‘lib, u 0,4—0,8 foizni tashkil etadi.
1999-yil holatiga Yaponiyada jami depozitlarning 78,8 foizi
sug‘urta himoyasiga olingan bo‘lsa, Italiyada 83,0 foizi
sug‘urtalangan. Afsuski, jadvaldagi boshqa mamlakatlar bo‘yicha
ma’lumotlarning berilmaganligi rivojlangan mamlakatlarda
omonatlarni sug‘urtalash tuzimini samarali tahlil etish imkoniya-
tini bermaydi.
Endi biz depozitlarni sug‘urtalash mexanizmi ayrim Sharqiy
Yevropa va MDH mamlakatlarida qanday yo‘lga qo‘yilganligi
bilan tanishib chiqamiz.
11-jadval