O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi
mablag‘larining shakllanishi va ulardan foydalanish yo‘nalishlari
Yüklə 0,8 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fuqarolarning bankdagi omonatlari bo‘yicha haq to‘lash shartlari
|
mablag‘larining shakllanishi va ulardan foydalanish yo‘nalishlari.
1 6 8
oylik ish haqi 9400 so‘m miqdorida belgilangan. Demak, fuqarolar bankka eng kam oylik ish haqining 100 baravari miqdorida, ya’ni 940,0 ming so‘m omonat sifatida qo‘yishgan bo‘lsa, to‘liq oladi. Omonat miqdori eng kam oylik ish haqining 100 baravaridan 250 baravarigacha bo‘lsa, 100 baravari to‘liq qoplangan holda, undan oshgan qismining 250 baravarining 90 foizi qoplanadi. 9-jadval Fuqarolarning bankdagi omonatlari bo‘yicha haq to‘lash shartlari 1 ming so‘mda Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, fuqarolarning bankdagi omonatlarini himoyalash fondi, asosan, bankka uncha katta miqdorda bo‘lmagan pul mablag‘larini qo‘ygan omonatchilarning manfaatlarini himoya etishga qaratilgan. Agar fuqaro bankka 940,0 ming so‘m pul qo‘ysa, to‘liq oladi. Chunki, qonunda eng kam oylik ish haqining 100 baravari miqdoridagi omonatlar 100 foiz kafolatlanishi, undan oshgan qismining eng kam oylik ish haqining 250 baravarigachasi 90 foiz miqdorida qoplanishi ko‘rsatilgan. Demak, ma’lumotlarni tahlil etish natijasida xulosa qilish mumkinki, fond kam miqdorda omonatga ega omonatchilarga pul mablag‘larini qaytarib berish imkoniyatiga ega. Bizning fikrimizcha, aholining bank tizimiga bo‘lgan ishonchini tiklash maqsadida, Fond tomonidan bankrot bo‘lgan tijorat banklari omonatchilariga to‘lanadigan qoplama miqdorlarini kamida eng kam oylik ish haqining 1000 baravari miqdorida belgilashi lozim. Bank depozitlarini sug‘urta qilish yoki kafolatlash, birinchidan, bankka kichik miqdorda omonat mablag‘larini qo‘ygan shaxslarni himoyalashga qaratilgan bo‘lsa, ikkinchidan, bank tizimining barqarorligini ta’minlaydi. Ammo shu bilan bir qatorda ta’kidlash joizki, keyingi yillarda ko‘pchilik davlatlarda banklarning bankrot 1 Jadval mualliflar tomonidan tuzilgan. 1 6 9
tijorat banklari tomonidan xavfli operatsiyalarni amalga oshirish tufayli yuz bermoqda. Bank depozitlarini sug‘urtalash tizimi ayni chog‘da yirik moliyaviy vositachi va davlat budjetini moliyalashtirishning ishonchli vositasi sifatida ham ajralib turadi. Ya’ni sug‘urta fondining vaqtincha bo‘sh turgan mablag‘lari pul resurslariga ehtiyoj sezilgan sohalarga investitsiya qilinishi, masalan, davlatning qimmatli qog‘ozlarini sotib olish orqali budjet taqchilligini moliyalashtirishda ishtirok etishi mumkin. Ko‘p holatlarda depozitlarni sug‘urtalash fondi mablag‘lari majburiyatlarni bajarish uchun yetarli bo‘lmaydi va bu, o‘z navbatida, hukumatdan qo‘shimcha mablag‘lar ajratilishini taqozo etadi. Shuning uchun Davlat budjeti taqchilligi katta bo‘lgan mamlakatlarda ushbu fondni tashkil etishda ehtiyotkorlik bilan yondashish zarur. Ayrim xorijlik mutaxassislarning, xususan, R.Xelferning fikriga ko‘ra: «depozitlarni sug‘urtalash, bir tomondan, yetarli darajada bank nazorati bo‘lmagan, ikkinchidan, jiddiy bank inqirozi bo‘lgan sharoitda ham o‘z majburiyatini bajarish imkoni- yatiga ega bo‘lmasa, bu tizim bankrotlikka duchor bo‘ladi» 1 . Bank depozitlarini sug‘urtalash tizimining joriy etilishi banklar va ular omonatchilarining mas’uliyatini sezilarli kamaytirish ehtimoli mavjud. Gap shundaki, banklar o‘z depozitlari sug‘urtalanganligini e’tiborga olib, sun’iy operatsiyalarni amalga oshirishlari mumkin. Xalqaro tajribaning guvohlik berishicha, bank depozitlariga to‘liq kafolat berish bank tizimi barqarorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Aynan, shu tufayli keyingi ikki yilda qator bank inqirozlarining vujudga kelganligi ko‘pchilikka ma’lum. Jahonda dastlabki depozitlarni sug‘urta qi- lish 1934-yilda AQSHda amalga oshiril- gan. 1933-yilda AQSHda bo‘lib o‘tgan inqiroz ko‘plab banklarning bankrot bo‘lishiga olib keldi. AQSH hukumati banklarni bankrot bo‘lish holatidan saqlash maqsadida 1934-yilda depozitlarni sug‘urtalash bo‘yicha Federal korporatsiya tashkil etgan. Bu korporatsiya AQSH Kongressi va Federal hukumatga bo‘ysungan holda uni besh kishidan iborat bo‘lgan Direktorlar kengashi boshqaradi. Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|