O‘simliklarda moddalar tashiluvi режа

Floema elementlari anatomik tuzilishining xususiyatlari
Barglarda sintezlangan assimilyatlar floemaga о‘tadi. Floema tuzilishi va
metabolik jihatidan maxsuslashgan bir necha qavat hujayralardan iboratdir.
О‘simliklarning kelib chiqishiga qarab floemadagi tashiluv jarayonlarida
qatnashuvchi hujayralar ham har xil bо‘ladi. Masalan, tuban о‘tkazuvchan tomirli
va ochiq urug‘li о‘simliklarda tashiluv jarayonlari tursimon hujayralar tufayli
bо‘lsa yopiq urug‘lilarda elaksimon nay tomirlari orqali bо‘ladi. Parenximaning
yо‘ldosh hujayralari energetik vazifani bajarsa, parenximaning boshqa hujayralari
zahiralovchi yoki uzatuvchi vazifasini о‘taydi. Ammo yuqoridagi barcha tip
hujayralar bir-biri bilan о‘zaro aloqada bо‘ladi.
Floemaning tuzilishida asosan ikki tipdagi elementlar qatnashadi. Bular
elaksimon elementlar va kuzatuvchi hujayralardir.
Elaksimon elementlar. Elaksimon naylarda tarkibida kichik sondagi
mitoxondriyalar va plastidalar hamda nodonador endoplazmatik retikulum tutgan
protoplast har tomqndan plazmolemma bilan о‘ralgan bо‘ladi. Elaksimon naylarda
tonoplast yemirilgan bо‘ladi. Shuningdek yetuk tо‘rsimon naylarda yadro ham
bо‘lmaydi.
Kо‘ndalang
hujayra
devorlari
–
tо‘rsimon 
plastinkalar 
plazmalemmadan chiqqan hosilalar bо‘lib, ular о‘z navbatida kalloza polisaxaridi

---

---

va kо‘ndalangiga joylashgan aktinsimon F-oqsillarining fibrillari bilan tо‘lgan

bо‘ladi. Elaksimon naylar yо‘ldosh hujayralar bilan bir qancha plazmodesmalar
tufayli bog‘langan bо‘ladi.
Kuzatuvchi hujayralar. Yо‘ldosh hujayralar yoki kuzatuvchi hujayralar
elaksimon naylar bо‘ylab joylashgan yirik yadroli parenxima hujayralaridan
iboratdir. Bu hujayralar kо‘p miqdorda ribosomalar va mitoxondriyalar tutishi
bilan ham xarakterlanadi. Ayrim hollarda ushbu mitoxondriyalar tо‘plamini
mitoxondriyalar retikulumi ham deb ataladi. Ushbu hujayralaming devorlarini kо‘p
sonli plazmodesmalar bilan teshib о‘tgandir.
Shuning uchun ham floemaning kuzatuvchi hujayralarini teshib о‘tgan
plazmodesmalaning soni, barg mezofili hujayralarinikiga nisbatan 3-10 marotaba
kо‘pdir.
Masalan,
yasen
barglari
barcha
mezofil
hujayralaridagi
plazmodesmalaming umumiy soni 800-3000 dona bо‘lsa, yо‘ldosh-hujayralar
uchun bu kо‘rsatkich 8-30 baravar kо‘pdir. Yо‘ldosh-hujayralar hujayra devorining
boshqa bir о‘ziga xos tomoni bu ularda plazmalemma hisobiga juda kо‘p labirintlar
hosil qilganligidir. Bu esa о‘z navbatida ular yuzasining keng bо‘lishiga olib
keladi.