Oxu təLİMİ Müəllimlər üçün vəsait

4.2. Sürətli oxu
“Literaturnaya qazeta” qəzetinın qeydlərindən birində yazılmışdı: "Dəqiqədə beş 
min işarə - mühəndis Bloxinin oxu sürəti belədir". Bloxin öz metodunun məğzini izah 
edərkən belə demişdi: "Mən heç vaxt oxuduqlarım üzərində düşünmürəm". 
İnsanlar əsrlərdir ki, oxuyurlar, lakin oxunun sürəti yalnız indi kəskin şəkildə artıb. 
Səbəb nədir? Bu suala cavab vermək üçün elmi və kütləvi kommunikasiya 
proseslərində, daha doğrusu, çap informasiyasının formalaşdırılması və ötürülməsi 
proseslərində baş vermiş dəyişikliklərə nəzər salmaq lazımdır. Çox vaxt tərkibində 
yeni biliklər olmayan böyük məlumatlar dövr edir. Tarixə nəzər salsaq, keçmişdə də 
oxşar faktların olduğunu görərik. Məsələn, qədim misirlilər papiruslarda rəqəmlər 
vasitəsilə üçbucaqların xüsusiyyətləri və əməliyyatların yerinə yetirilməsi qaydalarına 

---

28 
aid o qədər qeydlər ediblər ki, bu materialların mənimsənilməsi onların müasirləri üçün 
qeyri-mümkün olub.
Sürətli oxu mətnin tam və keyfiyyətli mənimsənilməsini təmin edən və qeyri-
ənənəvi metodlarla yerinə yetirilən oxudur. O, fəal, yaradıcı idrak prosesidir. Bu 
prosesdə oxucu faktları, hökmləri təhlil edir, müqayisələr aparır və nəticədə yeni 
biliyin təməli qoyulur. Nə qədər paradoksal olsa da, çox vaxt sürətli oxuda mətn asta 
oxudan daha yaxşı mənimsənilir. 
Məşhur Sovet psixoloqu L.S.Vıqotski hələ 1931-ci ildə yazırdı: “İnsanlar, 
adətən, elə hesab edirlər ki, asta oxuyarkən anlama daha yüksək olur. Əslində isə 
sürətli oxuda anlama daha yaxşı olur. Sürətli oxuda proseslər sürətlə baş verdiyi 
üçün anlama sürəti də həmin tempə uyğunlaşır”. 
Sürətli oxu texnikasının mənimsənilməsində vərdiş olduqca əhəmiyyətlidir. İnsan 
hələ uşaqlıqdan özündə müxtəlif vərdişlər formalaşdırır: hərəkət edir, velosiped sürür, 
üzür və s. Bu hərəkətlər ardıcıl baş verdikdə vərdişə çevrilir və ömrü boyu davam edir. 
Məsələn, üzməyi bacarırsınızsa, istənilən situasiyada suda boğulmayacaqsınız. Misal 
üçün, təsadüfən suya düşsəniz və ya dostlarınız sizi körpüdən itələsələr belə (hətta 
geyimli şəkildə olsanız da), üzməyi bacarmayan insanlardan fərqli olaraq 
boğulmayacaqsınız. Buna bənzər hadisə sürətli oxu vərdişinə sahib insanlarda da baş 
verir. Bu metodla siz həmişə sürətlə oxuyacaq, informasiya okeanının üzərində qalacaq 
və bu okeanın sizi batırmasına imkan verməyəcəksiniz. Bununla yanaşı, sürətli 
oxumaqla siz oxu sürətinin əsirinə çevrilmirsiniz. Belə ki, oxunun sürəti hər dəfə 
mətnin növünə və məqsədinə görə tənzimlənir. 
Oxu sürətini Cədvəl 1-də verilmiş sürət şkalası əsasında müəyyənləşdirmək olar. 
Sürətli oxu kursu oxu sürətini əvvəlki sürətlə müqayisədə 3 dəfə artırmağa imkan verir; 
beləliklə, şagirdlər dəqiqədə 3000 və daha çox işarə (3000 işarə ̶ təxminən 500 sözdür) 
oxumağı bacarırlar. Bu sürət bir saata orta hesabla 100-ə yaxın kitab səhifəsini 
oxumağa imkan verir. 

---

29 
Cədvəl 1. Oxu sürətinin normativləri