O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti

Tayanch so`zlar: sport, olimpiada, universiada, spartakiada, frazeologiya, ibora, chatishma, qo`shilma.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:

Topshiriqlar
1-topshiriq: Quydagi matnda iboralar bor-yo’qligiga e’tibor bering:
Nega shuncha go‘zal ko‘rinar olam?
Nega qarab to’y mas ko‘zlarim?
Nega jo‘sh uradi, ko‘piradi qon?
Nega misday qizir yuzlarim?
Nega hayajonda tuyg’ular, hislar?
Nega lablarimda kezar tabassum?
Hayot go‘zal, hayot maroqli,
Shuning uchun erka ko‘ngil shod.
2-topshiriq:Berilgan iboralarni turlarga ajrating:
Oyog’i olti, qo’li yetti bo’ldi; achchiq gapirdi, burni osmonda, oyog’i yerdan uzildi, qo’li kalta, ko’ngli bo’sh, kalamush xarakter, yuzi qora, og’zing qani desa qulog’ini ko’rsatadi, shap-shap odam, og’ri ko’ngil, tili shirin.
3-topshiriq:O’z ma’nosida berilgan ushbu so’zlar manosiga mos iboralarni keltiring :
E’zozlamoq, lapashang, cho’chidi, yuvosh, uddaburon, janjalkash, ayyor odam, bir fikrga kelish
4-topshiriq:Iboralarning o’zbek tilidagi muqobilini toping va yod oling.
Афоризмы Навои
Высоким званием человек достоин зваться тот,
Кто о народе никогда не ослаблял забот.
Знание и мудрость – украшение человека.
Не могут люди вечно быт живыми,
Но счастлив тот, чьё будут помнит имя.
Кто раз солгал, того уж и потом,
Хот правду скажет, все зовут лжецом.
Кто не воздержан на язык,
Тот уважения не достиг.

10-mavzu:Fonetika. Nutq shakllari va ularning rivojlanishi
Reja:
1.Fonetka va uning o’rganish ob’yekti.
2.Nutq shakllari va ularning rivojlanishi.


Fonetika so’zi fone – “tovush” degan ma’noni bildirib, bu bo’limda tovush tomoni o’rganiladi
 Og’zaki shaklodatdagi tovushli so’zlashuv nutqi bo’lib, bu nutq ko’proq ohang va turli imo-ishoralar bilan aloqadordir. Unda murakkab grammatik qurilmalardan deyarli foydalanilmaydi. O’quvchi og’zaki nutqda ko’proq sodda gaplarni qo’llaydi: u o’z suhbatdoshiga nimanidir ko’rsatishi, mantiqiy urg’udan foydalanib, ma’lum bir so’zni alohida ta’kidlashi, nimanidir mimika, ko’z, qo’l, bosh harakati bilan anglatishi mumkin. Og’zaki nutqda fikrniixcham ifodalash maqsadida to’liqsiz gaplar keng qo’llaniladi. Nutqning bu turi bir yoki necha kishi tomonidan amalga oshiriladi va monologik, dialogik shaklda namoyon bo’ladi. 
 Yozma shakl esa harf va so’zlarning ma’lum qonuniyat asosida o’zaro birikuvi, tinish belgilari, har xil ajratishlar: abzatslar, paragraflar va gaplarni grammatik jihatdan aniq va tushunarli bayon etish orqali ro’yobga chiqadi. Yozma nutq ham og’zaki nutq singari monologik va dialogik shakllarda bo’lishi mumkin. 
Yozma nutqni rivojlantirish og’zaki nutqqa qaraganda ancha murakkab jarayon sanaladi. Chunki u o’quvchidan grammatik va mazmun jihatidan to’g’ri jumla qurishni, har bir so’zni o’z o’rnida to’g’ri qo’llashni, fikrni ixcham,izchil, ifodali, uslub jihatidan sodda va ravon ifodalashni, bayon qilingan fikrlar asosida xulosalar chiqarishni talab etadi. Bu nutqning murakkab tabiati yana shundaki, u imlo, tinish belgilari va uslub bilan bog’liq. So’zni to’g’ri yozish, tinish belgilarini o’rinli qo’llash, fikrni uslub talabiga muvofiq bayon qilish o’quvchidan katta mas’uliyatni talab etadi. Shu sababli nutqning bu turi ancha sekin va murakkab kechadi. 
Yozma nutqning o’ziga xos xususiyatlaridan yana biri uni tekshirish, tuzatish, takomillashtirish mumkinligidir. Bu jihatdan u og’zaki nutqqa qaraganda ancha qulay imkoniyatlarga ega. O’quvchi yozma nutqdagi xato va kamchiliklar ustida ishlaydi, ularni bartaraf etadi, keyingi ishlarida bu xato va kamchiliklarga yo’l qo’ymaslikka intiladi.