O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
Aviatsiya jarohatlari. Jarohat olish mexanizmiga qarab aviatsiya
jarohatlarining uch turi tafovut qilinadi: 1) samolyot ichida, uchish vaqtida olinadigan jarohatlar; 2) samolyot ichida, uning qulashi va yerga urilishi tufayli olinadigan jarohatlar; 3) yerda samolyot bo‘laklari tufayli olinadigan jarohatlar. Samolyot jarohatlarida asosiy jarohat chaqiruvchi omillarga dinamik va zarbaviy zo‘rayishlar, qarama-qarshi havo oqimi, portlash dekompressiyasi, to‘mtoq predmetlar, portlash to‘lqini, yong‘in, zaharli yonish mahsulotlari, samolyot tashqi qismlari kiradi. Ana shu faktorlar ta’sirida samolyot falokatiga uchragan shaxslarda o‘ta murakkab bo‘lgan jarohatlanishlar kuzatiladi. Aviatsiya va temir yo‘l halokatlari, odatda, ko‘p sonli jarohatlanishlarga va ko‘p insonlarning o‘limiga olib keladigan falokatlar qatoriga kiradi. Shu tufayli shikastlanganlarga yordam ko‘rsatishda ularni saralash, guruhlarga bo‘lish va ma’lum ketma-ketlikda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish katta ahamiyat kasb etadi. Ko‘krak qafasining shikastlanishi. Ko‘krak qafasining shi- kastlanishiga lat yeyish, qisilish, chayqalish, qovurg‘alar va to‘sh suyagining sinishlari kiradi. Ko‘krak qafasining lat yeyishi yo‘l-transport falokatlari oqibatida to‘g‘ridan-to‘g‘ri urilish, har xil nurashlar, balandlikdan yiqilish natijasida sodir bo‘ladi. 237 Ko‘krak qafasi lat yeganda teriosti qavati va qovurg‘alar orasidagi muskullarga qon quyilishi natijasida og‘riq paydo bo‘lib, bosib ko‘rilganda va nafas olganda va chiqarganda u kuchayadi. Og‘riq taxminan bir hafta ichida sekin-asta kamayib boradi va izsiz yo‘qoladi. Qovurg‘alar singanda uzoqroq davolash zarur bo‘ladi. Birinchi yordam ko‘rsatilganda qontalash va og‘riqni kamaytirish maqsadida sovuq (muzli pufak) va lat yegan joyga xloretil qo‘yiladi. Ko‘krak qafasining qisilishi jarohatlanishning og‘ir turlaridan hisoblanib, bir-biriga qarshi (shoshilinch ravishda) ikki kuch ta’sirida (ikki og‘ir narsaning qisishi) kelib chiqadi. Ko‘krak qafasining qisilishida havoning yetishmasligi, pulsning tezlashishi, yuz va bo‘yin terilarida nuqtasimon qon quyilishi bilan bo‘ladigan ko‘karish ro‘y beradi. Og‘ir hollarda qon tuflash kuzatiladi. Birinchi yordam ko‘rsatilayotganda jarohatlanganlarni ta’sir etuvchi kuchdan ajratib, shoshilinch ravishda og‘riq qoldiruvchi (morfin, promedol) dorilar muskullar orasiga yuboriladi. Lekin nafas yetishmovchiligida morfin yuborish maqsadga muvofiq emas, chunki u nafas markazi faoliyatini susaytiradi. Bemorlarga osoyishtalik yaratilib, tezlikda ular davolash muassasasiga jo‘natiladi. Nafas olish qiyinlashganda sun’iy o‘pka ventilatsiyasi yoki sun’iy nafas oldirishning og‘izdan-og‘izga, og‘izdan-burunga usullaridan foydalanish lozim. Ko‘krak qafasi chayqalishi organizmga portlash to‘lqini ta’sir qilinganida kelib chiqadi. Bunda mahalliy o‘zgarishlar bo‘lmasdan, birinchi planga shokka o‘xshash umumiy belgilar chiqadi. Arterial qon bosimining pasayishi, tomir urishining tezlashuvi, yuzaki nafas olish, havo yetishmasligi, terining oqarishi, qusish, yuz teri sohasining ko‘karishi va qon tuflash ro‘y beradi. Bemorga birinchi yordam sifatida og‘riq qoldiruvchi dori-darmonlar beriladi va chalqancha yotgan holda shifoxonaga jo‘natiladi. Ko‘krak qafasining yopiq shikastla- nishlari ko‘pincha qovurg‘alar sinishi natijasida kelib chiqadi. Qovurg‘alar sinishi oddiy yoki murakkab bo‘lib, ular sinishi natijasida atrofidagi yumshoq to‘qimalar, qon tomirlari va o‘pka zararlanishi tufayli teri osti enfizemasi, gemotoraks, pnevmotoraks kelib chiqishi mumkin (30-rasm). 30-rasm. Qovurg‘alar sinishining asosiy belgilaridan biri nafas olishda, yo‘talganda, gavdani qimirlatganda paydo bo‘ladigan mahalliy og‘riq hisoblanadi. Ko‘krak qafasi bosib ko‘rilganda og‘riq yaqqol seziladi yoki krepitatsiya aniqlanadi. Murakkab sinishlarda esa o‘pkadan chiqadigan 238 havoning teriosti qavatiga o‘tishi natijasida teriosti enfizemasi paydo bo‘ladi, bosib ko‘rilganda qorning g‘ichirlashidek ovoz beradi. Birinchi tibbiy yordam bemorga qulaylik yaratish, shikastlangan sohaga enli bint, sochiq, choyshab yoki shunga o‘xshash narsalar bilan qattiq bosib turuvchi aylanma bog‘lam qo‘yishdan iboratdir. Asoratsiz bo‘lgan sinishlarda mehnat qobiliyati o‘rtacha 3–5 hafta, o‘pka to‘qimasining shikastlanishi bilan bo‘lgan murakkab sinishlarda esa 2–2,5 oydan so‘ng tiklanadi. Shunday qilib, ko‘krak qafasi shikastlangan shaxslarga birinchi tibbiy yordam jarohat sohasiga steril germetik bog‘lam qo‘yish, og‘riq shokining oldini olish chora-tadbirlarini qo‘llash, shikastlanganlarga qulay holatni ta’minalash va davolash muassasasiga ehtiyotkorlik bilan yetkazishdan iborat bo‘ladi. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|