O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Birinchi yordam 
Birinchi yordam ko‘rsatishda, eng avvalo, bemorni to‘g‘ri
transportirovka qilish lozim, ya’ni uni qattiq asosli joyga yoki
ezilmaydigan zambilg‘altakka (taxta, faner va boshqalar) orqasi bilan
tizzalari va tos-son bo‘g‘imlari bukilgan holatda yotqiziladi. Tizzasi ostiga
qattiq yostiq qo‘yiladi, bunda bemorni zambilg‘altakka qorin va boldir-
tovon bo‘g‘imi sohalaridan bog‘lab qo‘yish maqsadga muvofiq.
Qo‘l-oyoqlarning shikastlanishlari 
Oyoq-qo‘llarning jarohatlari barcha shikastlanishlarning asosiy
qismini tashkil etadi.
Oyoq-qo‘llarning yopiq shikastlanishlariga lat yeyish, et uzilishi –
paylarning shikastlanishlari, gemartroz (bo‘g‘imlarga qon quyilishi),
chiqishlar, yopiq sinishlar va boshqalar kirib, bunda teri qoplamining va
shilliq pardalarining butunligi buzilmaydi.
Ochiq shikastlanishlarga har xil jarohatlar (kesilgan, o‘q tekkan va
boshqalar) kirib, bunda teri va shilliq qavatlarining butunligi buzilgan
bo‘ladi.
Lat yeyishlar 
Qo‘l-oyoqlarning lat yeyishlari nisbatan katta bo‘lmagan kuch ta’siri
natijasida paydo bo‘lib, ular qon to‘planishi (gematoma) – shish, og‘riq va
89

---

paypaslaganda og‘riqning kuchayishi bilan kechadi. Birinchi yordamga

bosib turuvchi bog‘lam va mahalliy sovuq qo‘llash kiradi.
Paylarning cho‘zilishi va uzilishlari bo‘g‘imlarda kutilmaganda va
keskin harakat natijasida yuzaga keladi. Bunday shikastlanishlarga
yumshoq to‘qimalarga qon quyilishi xos bo‘lib, buning oqibatida shish,
bo‘g‘imda og‘riq paydo bo‘ladi, harakatning chegaralanishi yoki
og‘riqning kuchli bo‘lishi sababli harakatlana olmaslik yuzaga keladi.
Birinchi yordam ko‘rsatishda tarang qilib bintlanadi, immobi-
lizatsiyalanadi va sovitish vositalari (muz, qor) qo‘llaniladi. Muskul va
paylarning uzilishlariga taxmin qilingan taqdirda bemorni travmatologiya
bo‘limlariga yotqiziladi.