253
almashtirishga to‘g‘ri keladi.
Bundan tashqari, naqd pul birliklarini
(banknotlar va tangalarni) inkassatsiya qilish, saqlash va tashish
qo‘shimcha xarajatlarni talab etadi. Naqd pulsiz shakldagi hisob-kitoblar
esa, bunday kamchiliklardan holidir. Naqd pulsiz shakldagi hisob-
kitoblarning tannarxi banknotlar va tangalar muomilasining tannarxiga
qaraganda katta emas. Shu sababli davlatlar – ba’zi bir naqd pul
ishtirokidagi harakatlarni amalga
oshirishni taqiqlab, naqd pulsiz
shakldagi hisob-kitoblarni yo‘lga qo‘yadilar.
Naqd pulsiz shakldagi to‘lovlarni amalga oshirish bir qancha
me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi. Asosiy me’yoriy hujjat – bu
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 1998-yil 20-apreldagi 60-
sonli qarori bilan tasdiqlangan «Naqd pulsiz shakldagi hisob-kitoblar
to‘g‘risida»gi nizomdir. Bu nizomda hisob-kitoblarni amalga oshirish
tartibi, muddatlari va boshqalar ko‘rsatib o‘tilgan. Nizomga ko‘ra, naqd
pulsiz shakldagi hisob-kitoblarning tashkiliy-texnik va texnik-huquqiy
ko‘rinishlari Markaziy bank tomonidan o‘rnatiladi.
Bundan tashqari, naqd pulsiz shakldagi to‘lovlar O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 11-iyuldagi 356-sonli
«Muomiladagi naqd pullarni kamaytirishga oid chora-tadbirlar
to‘g‘risida»gi hamda 1995-yil 26-yanvardagi 21-sonli «Xalq xo‘jaligida
hisob-kitoblarni normalllashtirish, ularning o‘z vaqtida amalga oshirilishi
uchun mas’uliyatni oshirish va to‘lov intizomini mustahkamlash chora-
tadbirlari to‘g‘risida»gi qarorlari bilan ham tartibga solinadi.
Naqd pulsiz shakldagi pul muomilasining
ikkinchi turi
–
bu veksellar
va boshqa shunga o‘xshash pul majburiyatlari yordamida hisob-kitob
qilishdir.
Veksellar ularda ko‘rsatilgan muddat kelganda veksel beruvchi
muayyan pul summasini veksel egasiga (veksel oluvchiga) so‘zsiz
to‘lashi lozim bo‘lgan majburiyatdan guvohlik beruvchi qimmatli
qog‘ozdir.
Veksellar xazina
va tijorat veksellariga, oddiy va yuboriladigan
veksellarga bo‘linadi.
Veksellarni chiqarish hamda ularni ro‘yxatdan o‘tkazish qoidalarini
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Moliya vazirligi bilan
birgalikda belgilaydi.
Hozirgi vaqtda O‘zbekiston Respublikasida naqd pulsiz shakldagi pul
muomilasida veksellarning qo‘llanilishi vaqtincha to‘xtatib qo‘yilgan.
254
Naqd pulsiz shakldagi pul muomilasining
Dostları ilə paylaş: