O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a

budjet tuzilishining 
bir qancha modellari mavjud. 
Birinchi model bo‘yicha markaziy va mahalliy budjetlar avtonom, o‘zini 
mustaqil idora qilish huquqiga ega bo‘lib, shu sababli ulardan har biri o‘z 
xarajatlarini to‘liq qoplay oladigan o‘z daromad manbalariga ega. 
Ikkinchi model o‘zining asosiy ko‘rinishi bilan birinchisiga o‘xshaydi, 
lekin markaziy budjetga mahalliy budjetlarga nisbatan muayyan tartibga 
soluvchi rol mustahkamlab beriladi. Va, nihoyat, uchinchi model barcha 
budjetlarni yagona Davlat budjetiga birlashtirishni nazarda tutadi va har 

---

100
bir yuqori budjetga tartibga soluvchilik roli mustahkamlab beriladi. 
Bizning mamlakatimizda budjet tuzilishining aynan shu modeli nazarda 
tutilgan. 
Budjet tizimi 
bir necha darajalardan iborat bo‘lishi mumkin, ushbu 
darajalar soni u yoki bu mamlakatning budjet tuzilishi bilan belgilanadi. 
Unitar (yagona) davlatlarda budjet tizimi ikki darajadan iborat. Ularga 
markaziy budjet (davlat budjeti) va mahalliy budjetlar kiradi (Fransiya, 
Italiya, Yaponiya). Federativ (ittifoq) davlatlarda budjet tizimi uch 
darajaga ega bo‘lib, federal budjet, federatsiya subyektlari budjetlari va 
mahalliy budjetlarni o‘z ichiga oladi (Rossiya, AQSH, Germaniya va 
boshq.).
Mamlakatimiz budjet tizimi quyidagicha:
1) Respublika budjeti (markaziy budjet);
2) Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar.
Bu budjetlar davlat iqtisodiy siyosatini hayotga tatbiq etishning bosh 
dastak (instrument)laridan biri bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi davlat 
budjeti amal qilishining tashkiliy shakli bo‘lib xizmat qiladi. O‘zbekiston 
davlat budjeti yagona budjet tizimidan iborat bo‘lib, respublika budjeti, 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlarni 
birlashtiradi. Davlat budjeti tarkibida davlat maqsadli jamg‘armalari 
to‘planadi.