O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi akademi ya a. A. Mavlyanov
Yüklə 417,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
S
P 65 S – Taqsimlangan P – Taqsimlanmagan YE – umumiy inkor hukmi «Hech bir S – P emas». Masalan: «Akademiyamizning hech bir tinglovchisi qobiliyatsiz emas». Bu hukmda ikki termin (S va R) bir-birini hajmiga ko‘ra to‘laligicha inkor etganligi uchun taqsimlangan hisoblanadi. Jumladan, Akademiyamizning hech bir tinglovchisi qobiliyatsizlar qatoriga kirmaydi va aksincha, qobiliyatsizlarning hech biri Akademiyamizning tinglovchilari safida bo‘lmaydi. Demak, mazkur misolimizda ham subyekt, ham predikat taqsimlangan bo‘ladi. Biroq bu qoidadan hukmlarning ayrim turlari istisnodir. Jumladan, ta’riflash shaklidagi hukmlarda R hajmi S hajmiga mos keladi. Bunda R taqsimlangan, to‘liq ochilgan. Masalan, «Hamma kvadratlar teng tomonli to‘g‘ri to‘rt burchak» degan ta’rifda R ning hajmi to‘liq olingan. Chunki u subyektning hajmiga to‘laligicha kiradi. Umumiy ajratib ko‘rsatuvchi hukmlarda ham R to‘liq olingan va bo‘lingan bo‘ladi. Masalan, «Planetamizda faqat insongina ongli mavjudotdir». Demak, S bilan R ning hajmi teng bo‘lgan umumtasdiq hukmlarda R taqsimlangan va to‘liq olingan bo‘ladi. Ularning sxemasi quyidagicha: S – Taqsimlangan S P P – Taqsimlanmagan I – juz’iy tasdiq hukm «Ba’zi S – R dir» degan tuzilishga ega. Bunda S to‘liq hajmda olinmagan. R esa ham taqsimlangan, ham taqsimlanmagan bo‘lishi mumkin. Masalan, «Ba’zi tinglovchilar sportchilardir». Bunda hamma tinglovchilar emas, balki ba’zi tinglovchilar olinmoqda. Hamma sportchilar emas, balki ularning tinglovchi sportchilari olinmoqda. Demak, bunda S ham R ham to‘liq olinmagan, ya’ni taqsimlanmagan bo‘ladi. S – Taqsimlangan 66 P S P – Taqsimlanmagan Boshqa bir misolni olaylik. «Ba’zi o‘qituvchilar professorlardir» desak, bunda S to‘liq olinmagan, taqsimlanmagan, R esa to‘liq olingan va taqsimlangan. Uning sxemasi quyidagicha: S – Taqsimlanmagan P – Taqsimlangan O – juz’iy inkor hukmi «Ba’zi S – R emas» tuzilishiga ega. S ning bir qismi R ni butunlay inkor qiladi. Demak, bu hukmda S to‘liq olinmagan va taqsimlanmagan, R esa hamma vaqt taqsimlangan bo‘ladi. Masalan, «Hayvonlarning ba’zilari yirtqich emas». Bunda hamma hayvonlar emas, balki ayrim hayvonlar olinmoqda (S), «yirtqich emas» (R) esa yirtqich bo‘lmaganlarning barchasi subyektda ifodalangan, ba’zi hayvonlarning guruhiga kirmaydi. Demak, juz’iy inkor hukmda S taqsimlanmagan, R esa taqsimlangan bo‘ladi. Uning sxemasi quyidagicha : S – Taqsimlanmagan P – Taqsimlangan Yüklə 417,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|