O’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi viloyati tumani

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
MAKTABGACHA TA’LIM VAZIRLIGI
___________________________VILOYATI
_____________________ TUMANI
_________-SONLI “_______________________” MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTI TARBIYACHISI
_____________________________NING
“_____________________________________________________________________” MAVZUSIDAGI
MASHG’ULOT ISHLANMASI
MAVZU: Hasharotlar
Suhbat 
Hasharotlarning yashash tarzi: oziqlanishi, tuzilishi (boshi, mo‘ylovi, qanoti, oyog‘i), uyi (kavak, in), ularning zarari va foydasi.

Leksiko-grammatik o‘yin va mashqlar.
• “So‘z tanlash”. Hasharot so‘ziga mos fe’l va sifatlarni topish: sudraladi, o’rmalaydi, uchadi, chaqadi, chirillaydi, g‘o‘ng‘illaydi, zararkunanda, mehnatkash, foydali.

• “Nima qanday harakatlanadi?” Taqqoslash yordamida murakkab ma’noli gaplar tuzish.
Chumoli o‘rmalaydi, kapalak esa…; Xonqizi uchadi, shilliqqurt esa…; Suvarak o‘rmalaydi, ninachi esa…; Qo‘ng‘iz o‘rmalaydi, chigirtka esa…; Ari uchadi, o‘rgimchak esa…; Chigirtka sakraydi, chivin esa…; Chigirtka chirillaydi, pashsha esa…

• “To‘rtinchisi ortiqcha”. Murakkab gaplarda chunki bog‘lovchisini qo‘llash.
Devorga to‘rtta rasm osilgan: qarg‘a, qaldirg‘och, ari, musicha. Bolalar gap tuzadi: “Ari ortiqcha, chunki u hasharot”.

• «Gulda nechta hasharot o‘tiribdi?» Ot bilan sanoq sonini moslashtirish. Mantiqiy fikrlash va diqqat-e’tiborni rivojlantirish. Har bir bolaga qandaydir hasharot tasvirlangan rasm tarqatiladi. Logoped biror sonni (2 dan 5 gacha) va rangli kartochkani ko‘rsatadi. Bola (agar bu mantiqqa to‘g‘ri kelsa) gap tuzishi kerak: “Gulda uchta qora chumoli yuribdi” yoki “Gulda beshta yashil chigirtka o‘tiribdi”.

Bog‘langan nutqni rivojlantirish
• Tarbiyalanuvchilar tomonidan tuzilgan “Kapalak qanday uchdi?” hikoyasida –ga, -da, -dan, -gan qo‘shimchalaridan hamda tagida, tagidan, tagiga ko‘makchilaridan foydalanishni o‘rganish.
Rasmlar: kapalak, gul, tol, buta, qo‘ziqorin, in, archa, barg, zamburug‘.
“Kapalak uchib keldi va gul ustiga qo‘ndi. Gulni hidlab, barglar tagidan uchib o‘tdi va gullagan daraxt shoxi tagiga qo‘ndi. U yerda biroz dam olib, shox tagidan uchib ketdi. Endi u uchib borib, sharsharaning tagidan o‘tdi va tosh ustiga qo‘ndi. Atrofda chiroyli gullar ko‘p edi. Kapalak barcha gullarning tagidan uchib o‘tib, har birini hidlab ko‘rdi. Kech kirdi. Kapalak charchadi, o‘z uyasini topdi va uyquga ketdi”.

Logoped bolalarga hikoyani takror aytib berishni taklif etadi.
Jismoniy daqiqa – logoritmika
• “So‘zlar bilan o‘ynaymiz” nutqiy harakatli o‘yini.
So‘zlar bilan o‘ynaymiz biz,
Uzaytirishimizni ko‘ring siz:
Ni-na-chi, chi-chi-chi (6 ta chapak),
Chu-mo-li, li-li-li.
Ka-pa-lak, lak-lak (5 ta chapak),
Chi-ril-doq, doq-doq.
“E” tovushi artikulyatsiyasi va talaffuzini aniqlashtirish. 
“E” harfi 
• Tovushning tavsifi (unli – cho‘zib aytiladi).
• “Teskarisini ayt”: pe-pe, be-be, ke-ke, me-me, le-le, ge-ge, xe-xe, te-te

• “Tovush o‘g‘risi”.
Tovush o‘g‘risi keldi va so‘zlardagi tovushlardan o‘g‘irladi. O‘g‘irlangan tovushni topib so‘zlarni ayting: …kinzor, …sdalik, …rtak, a…roport, …lak, …lchi, …kran, …stetika, …strada, …rkatoy, …rinchoq, …gizak, …shkak.

• “Tovushlarni jamla”: [e], [sh], [i], [k]; [e], [r], [t], [a], [k]; [e], [l], [a], [k]; [e],[ch], [k], [i]; [e], [t], [i], [k].
• “Tasmani bo‘laklarga ajrat”. Bolalarga qalam va qog‘ozdan qirqilgan tasma beriladi. Logoped navbat bilan har bir bolaning oldiga keladi va uning qulog‘iga pichirlab so‘z aytadi (“Tovush o‘g‘risi” mashqidan olingan so‘zlar). Bu so‘zda qancha bo‘g‘in bo‘lsa, bola qo‘lidagi tasmani qalam bilan shuncha bo‘lakka bo‘lishi kerak.
• “Sen rasmni top va gap tuz”. Nomlanishida “e” tovushi mavjud bo‘lgan va bo‘lmagan rasmlar xonaning turli joylariga yoyib qo‘yilgan. Bolalar kerakli rasmni topib, gap tuzadi.

• “Bo‘g‘inlarni jamlab so‘z top”. O‘yin maydonchasida har xil bo‘g‘inlar yozilgan kartochkalar qo‘yilgan. Bolalar ulardan so‘z yig‘ishi kerak: -paj, -ki, -e (ekipaj); -kin, -e, -zor (ekinzor); -ka, -toy, -er (erkatoy); -es, -lik, -da (esdalik); -chi, -el, -na, -xo (elchixona); -kak, -esh (eshkak).

paj ki e kin e zor ka toy er
es lik da chi el na xo kak esh
• “E” harfi bilan tanishtirish: konturi bo‘yicha chizish, uni partada barmoq bilan yozish, alfavitdan qidirib topish.

L o g o p e d. “E” harfi qayerga “qarab” turibdi? (o‘ngga)

• “So‘zlarni o‘qish”: ekipaj, eskimo, ekskavator, eshak, eshik, aeroport, estrada, etak, echkemar, esdalik, Ergash, E’tibor.