O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi chirchiq dаvlаt pedаgogikа universite ti

37-rasm. Olga Kabaeva-grizayl natyurmort

---

64
Rang bilan ish boshlashda avvalo hamma soya joylarni tiniq rang bilan yozib 
chiqish kerak, yorug‘ joylari bundan mustasno. Shundan so‘ng natyurmortning orqa 
foni va yarim soyalar (poluton) ishlanadi, fon, soya va yorug‘liklarning munosabatlari 
aniqlanadi. Reflekslarni ishlashda ularning yorug‘ligi umumiy tonlardan chiqib 
ketmasligi kerak.
Ishning umumiy holatida natyurmortning eng yorug‘ tushgan joyini va eng 
to‘q joyini, soya yorug‘ini ishlab chiqib, mayda bo‘laklarni shu ikkita nuqtaga 
bo‘ysindirish kerak. Ishning oxirida hamma mayda bo‘lakchalar bir yaxlitlik hosil 
qilsin. Yaxlitlikni buzmaslik, undan chiqib ketmaslik kerak.
16
Iliq tuslanishga ega bo‘lgan kontrast rangli buyumlardan tuzilgan 
natyurmortni cheklangan ranglarda ishlash. (moybo‘yoq)
Rangtasvir ishlashda uning qonun-qoidalarini, usul va texnologiyasini 
o‘rganish muhim ahamiyatga ega vazifalardandir desak xato bo‘lmaydi. Shunday 
zarur shartlar qatoriga axromatik va xromatik ranglar haqidagi bilimlar ham kirishi 
tabiiydir. 
16 
Orif Muinov, Rangtasvir., Toshkent-2007, 34-37 b.
38-rasm. Chien Chung Vey-grizayl

---

65
Ko‘zimiz ko‘ra oladigan tabiatdagi hamma ranglarni shartli ravishda ikkiga: 
axromatik va xromatik ranglarga bo‘lish mumkin. Oqdan to‘q qoragacha bo‘lgan 
ranglar axromatik ranglarga (oq, kulrang, qoramtir, qora, to‘q qora) qolganlari esa 
xromatik (qizil, sariq, ko‘k va hokazo) ranglarga kiradi.
Xromatik ranglar o‘z navbatida, shartli ravishda yana ikkiga, issiq va sovuq 
ranglarga bo‘linadi. Issiq ranglarga olov, quyosh, qizigan narsalarning rangini 
eslatuvchi qizil, sariq, zarg‘aldoq ranglar kiradi. Muz, havo, suvlarning rangini 
eslatuvchi ko‘k, moviy, binafsha ranglar sovuq ranglarga kiradi. Yashil va binafsha 
ranglar goh issiq, goh sovuq ranglarga kirishi mumkin. Chunki yashil rang sariq 
va ko‘k ranglarning aralashmasidandir. Binafsha rang esa qizil va ko‘k ranglarning 
aralashmasidan hosil bo‘ladi. Ko‘rinib turibdiki, bu ranglar issiq va sovuq 
ranglarning aralashmasidan hosil bo‘lgan. Aralashtirishda issiq rang miqdori sovuq 
rang miqdoriga nisbatan ko‘proq bo‘lsa, hosil bo‘lgan rang issiq rang qatoriga, 
sovuq rang miqdori ko‘proq bo‘lsa, sovuq ranglar qatoriga o‘tish mumkin. Xuddi 
shunday, binafsha rangda qizil rang ko‘proq bo‘lsa issiq, ko‘k rang ko‘proq bo‘lsa,