O‟zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‟rtа mахsus tа‟lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti turizm va iqtisodiyot fakulteti
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
Tibbiy rasmiyatchiliklar
O„zbekistondagi bojxona qoidalari. Xorijiy valyuta olib kirish va olib chiqish cheklanmagan, deklaratsiya shartnomasida 2000 AQSH $ dan ortiq miqdorda xorijiy valyutani olib chiqishga mamlakatga muvofiq miqdorda pul olib kirilganini tasdiqlovchi bojxona deklaratsiyasi bo‗lsa, ruxsat beriladi. Milliy valyutani naqd ko‗rinishida olib chiqish va olib kirish 272000 sum qilib cheklangan (274 AQSH $ atrofida). Yirik miqdordagi milliy valyutani olib kirish va olib chiqish Markaziy bank ruxsati bilan mumkin (ko‗plab nazorat punktlarida olib chiqiladigan pullar tekshiruvi amalga oshirilmaydi). 16 yoshdan katta shaxslarga 1000 tagacha sigaret yoki 1000 gr. tamaki mahsulotlari; 1,5 litrgacha alkogol ichimliklar va 2 litrgacha vino; shaxsan foydalanish uchun ma‘lum miqdorda pardoz vositalari, shuningdek, umumiy miqdori 10.000 $ dan ko‗p bo‗lmagan shaxsan foydalanish uchun mahsulotlar bojsiz olib kirishga ruxsat berilgan. Giyohvand moddalar va kuchli ta‘sir qiluvchi dori-darmon (ularni qo‗llash zaruratini tasdiqlovchi resepsiz), qurol va o‗q-dori, O‗zbekiston davlat siyosati va islom aqidalariga qarshi yo‗naltirilgan foto sur‘atlar, bosma va videomaterillarni, hayvonlarni (ularni olib kirish uchun maxsus ruxsat zarur), meva va sabzavotlarni olib kirish ta‘qiqlangan. Barcha qimmatbaho buyumlar (taqinchoklar, foto va video kameralar, kompyuterlar va hakozo) bojxona deklaratsiyasida qayd etilgan bo‗lishi shart. 350
Qimmatbaho materiallar va toshlar, muyna, qurol va o‗q-dori, badiiy va tarixiy qimmatga ega buyumlar (bunga tayyorlanganiga 100 yildan ko‗proq bo‗lgan har qanday buyum kiradi) ni olib chiqish uchun davlat Madaniyat Vazirligining maxsus ruxsati zarurdir. Davlat idoralari va ba‘zi jamoat tashkilotlari turizm siyosatiga, boshqaruvni loyihalashga va o‘qitish tizimga tegishlidir. Misol uchun, safar rasmiyatchiliklari immigratsiya, chegara xavfsizligi va bojxona idoralaridagi bo‘limlar va konsultatlari tomonidan boshqariladi. 56 Sayohat vositachilari va mehmonxonalarga kabi katta turizm tadbirkorchiligini boshqaruvchi, litsenziyalovchi va tartibga solish uchun javobga bo‘lgan bo‘limlar mavjud. Bundan tashqari, turli xil maktablarda kasb training guruhlarini tashkil qilish va yaratish davlat tomonidan beriladigan yordamga bog‘liq hisoblanadi. Umumiy qilib aytganda, kelajakdagi turizm sohasini rivojlantirishni muvofiqlashtirish va rejalashtirish ko‘pchilik bo‘limlarni va sdohalarni birlashgan xatti-harakatlarini talab qiladi. Quyidagilar turizm sohasiga tegishli bo‘lishi mumkin bo‘lgan bo‘limlar va jamoat turizm tashkilotlari. Milliy Turizm Tashkiloti (Misol: Tourism Canada) Viloyat turizm Tashkiloti (turli xil viloyatlar: Misol uchun, Tourism New South Wales, Australia) Mahalliy Turizm tashkilotlari (Misol uchun: Gong Kong Turizm idorasi) Savdo-sotiq idoralari (Misol uchun: Savdo sotiq va iqtisodni rivojlantirish byurasi) Siyosat tashkilotlari (Turizm Kommissiyasi misol uchun) Dengiz tashkilotlari (Misol uchun: Marine Department) Immigratsiya departmenti (Misol uchun: Immigigratsiya departamentsi) Boshxona boshqarmasi (Misol uchun: Gong Kong Bojxonasi va Yo‘lovchi tashish boshqarmasi Loyihalashtirish boshqarmasi Tabiatni muhofaza qilish boshqarmasi 56
351
Havo yo‘llar boshqarmasi Qishloq xo‘jaligi boshqarmasi Sog‘liq boshqarmalari. Turizm sohasi ichiga kiruvchi davlat boshqarmalarni kundalik ishlari ularni safar rasmiyatchiliklariga tegishli bo‘lgan sayohatchilarga vizani formasidan immigratsiya qilguncha bo‘lgan xizmatli yaratib berish. Quyidagilar turli xil davlat boshqarmalarini ishtirokini talab qiladigan safar rasmiyatchilikini ba‘zi umumiy misollari hisoblanadi. Misol 1: Pasports Eng muhim safar uchun kerakli hujjat bu pasportdir. Bu rasmiy hujjat hisoblanib, buning yordamida turiztning fuqaroligi aniqlanadi. Pasport mustaqil davlat tomonidan beriladi, passport egasining fuqaroligini va bir necha asosiy shaxsiy ma‘lumotlarini ya‘ni tug‘ilgan kuni, jinsi, tegishli va favqulodda aloqa ma‘lumotlarini tasdiqlaydi. Pasport egasining rasmi asosiy varaqda hujjatning haqiqiy ekanligini isbotlovchi shtamp va pechat bilan joylashgan bo‘ladi. Pasportning berilgan vaqti va foydalanish muddati shuningdek ko‘rsatilib o‘tiladi. Pastport egasi har 10 yilda pasportini yangiliash kerak bo‘ladi. Har bir pasportda blanka varaqlari bo‘ladi, bu boshqa davlatlarning elchixonalari ularning visalari uchun shtamp qo‘yishiga ruhsat baradi, shuningdek mehmon davlatga kirish va chiqib ketish shtamplari bosish uchun chegara idoralariga imkoniyat beraadi. Millat xavfisizligini ta‘minlash sababli, hamma pasportlar qalbakilashtirishni oldini olish maqsadida juda ehtiyotkorlik bilan ishlab chiqiladi va bosma qilinadi. Pasport har bir odamnig shaxsini aniqlash uchun davlat tomonidan beriladigan rasmiy hujjat hisoblanadi va bu odatda har besh va o‘n yildan beriladi. Umumiy qilib aytgan, quyidagi ma‘lumotlar bu hujjatda ko‘rsatilib o‘tiladi. Pasport eganing ismi Pasport egasining rasmi Shaxsiy ma‘lumotlar (millati, tug‘ilgan sanasi) Berilgan vaqti 352
Kim tomonidan berilgani Amal qilish muddati 2-misol: Viza Pasportga qo‘shimcha tariqasida, vizalar boshqa rasmiyatchiliklarda juda ahamiyatli rolni o‘ynaydi. Mehmon bo‘lib boruvchi davlat bilan hech qanday kuchli siyosiy aloqadorlik bo‘lmagan chet davlatidagi touristlar odatda ularni o‘z davlatlaridan chiqib ketishidan oldin o‘zlari davlatidagi tegishli yoki elchixonalaridagi viza olishini talab qiladi. Hujjatlar, passport, ishchining hati, qaytib kelish havo yo‘llar biletlari, mehmonxonaning band qilish haqidagi qabuli yoki ma‘lum bir kelishilgan yashash joyini isbotlovchi hujjat shuningdek talab qilinadi. Elchixona rasmiy hodimlar shuningdek boshqa qonuniy qog‘ozlarni so‘rashlari mumkin, misol uchun bank xisob varag‘I (arizachining sayohat qilish uchun moliyaviy qobiliyatini) va sayohat sug‘urtasiini. Bu formala bilan arizachi o‘zining rasmlarini taqdim qilishi kerak. Har bir vizaning amal qilish muddati bo‘ladi. Agarda turist bu vaqtdan ko‘p tashrif buyurgan davlatdagi mehmonxonada qolishini hohlasa, unda u qancha vaqtgacha qolish mumkinligini haqidagi yana ariza berishi kerak bo‘ladi. Chet elda qolishni hohlovchi turistlar studentlar vizasini olishini talab qilishlari mumkin. Bu holatda, tegishli ta‘lim muassasasidan hujjatlar kerak bo‘ladi. Viza ruhsat berilgan qolish muddati, amal qilish muddati va viza olingan davlatga belgilangan vaqt davomida necha marta kirishi chiqishini aniqlab beradi. Biza olish uchun, arizachi quyidagi qo‘llab quvvatluvchi hujjatllarni taqdim qilishi kerak bo‘ladi: - Qolish davrini qoplovchi yetarli mablag‘ haqidagi isbot - Ishch beruvchinign sertifikati (ixtiyoriy) - Qaytib kelish bileti - Sayohatning davomiyligini ko‘rsatuvchi hujjat - Vaksina sertifikati (ixtiyoriy) 3-misol: Sog‘liqni saqlash talablari: 353
Yuqumli kasalliklarni tarqalishini oldini olish maqsadida, yuqumli kasallik bor deb e‘lon qilingan hududlardan jo‘nab ketayotgan turistlardan rasmiy tasdiqlangan tibbiyot hodimlari va tashkilotlari tomonidan beriladigan vaksina yoki sog‘liqini ko‘rsatuvchi isbot hujjatini taqdim etishini talab qilinadi. Yoshi katta sayohatchilardan. The Hong Kong Travel Health Service Sog‘liq Saqlash Tashkilotining Port Health Office tomonidan boshqariladi. Bu Gong Kong ichkarisida kasalliklarni tarqalishini oldini olish shuningdek sayohatchilarni sog‘liqni himoyat qilish va ta‘minlashga yordam beradi. Infeksiya hududidan yetib kelgan sayohatchilardan odatda ular ma‘lum bir kasallikga qarshi vaksina olganini isbotlash talab qilinadi. Jahon Sog‘liqni Saqlash Tashkiloti shu maqsadda Xalqaro Vaksina Sertifikatini ishlab chiqaradi. Agarda yo‘lovchi hech qanday kerakli vaksinalarni olganligini haqidagi hujjatsiz biron bir davlatga yetib kelsa, unda u davlatga kirishi kechiktiriladi, tibbiy ko‘rikdan o‘tishi, karantinga tushirishi yoki shu yerda emlanadi. 4-misol: Bojxona va Soliqlar/Burchlar Savdo-sotiq, gigiena va xavfsizlik sababli, turli xil mehmon davlatlarni juda qattiq taq‘iqlangan dori-darmonlarning ro‘yxati mavjud. Turli xil xavfli va o‘limga sabab bo‘luvchi qirollarni olib kiruvchi turistlar shafvaqtsiz jarima yoki jazoga duch keladilar. Misol uchun, ba‘zi davlatda misol uchun Tailanda narkotrafik bilan sudlansa unga o‘lim jazosi beriladi. Soliq solinadigan mahsulotlar misol uchun tamaki yoki alkologik mahsulotlar ma‘lum bir darajada cheklanadi (ya‘ni hajmi yoki massasiga qarab). Shuningdek sahohatchi yonidan akksesuarlar ya‘ni elektr uy-xo‘jalik texnikalariga ham soliq solinishi mumkin. O‘zlarining uy jonzotlari bilan sayohat qiluvchi turistlarga odatda muhim ruhsatnoma kerak bo‘ladi va vaksina haqidagi hujjat ham talab qilinishi mumkin. Ba‘zi davlatlarda miso luchun Amerika Qo‘shma Shtatlarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini olish kirishda kuchli siyosat mavjud bo‘lib xattoki bu siyosat o‘simliklar va o‘tlarga ham qo‘llaniladi. 354
Sotuv soliq tizimini qabul qilgan ba‘zi mezbon davlatlar ko‘p savdo qiluvchi turistlarga arzon olish imkoniyatini beradi buning asosiy maqsadi qolish mobaynida ularni ko‘proq mahsulot sotib olishga undash maqsadida. Bojxona tashkilotlari odatda tashrif buyuruvchi o‘z vataniga qaytishidan oldin qaytadan mablag‘lashtirish jarayonlarini boshqaradilar. Ko‘p davlatlar turin olib kela oladigan va olib chiqib keta oladigan ikkala chet el falyutasi va o‘zlarining milliy valyutasi qiymati borasida o‘z siyosatlariga egalar. Jo‘nab ketishidan oldin, transport operatiorlari mezbon davlatga bojxona dekleratsiya hujjatlarini va jo‘nab ketish kartochkalarini tashrif buyurchilarga kirish muddatida to‘ldirish uchun tarqatishga yortab beradi. 5-misol: Jamoat xavfsizligi. Jamoat xavfiszligi dunyodagi davlatlar uchun asosiy muommolardan biri xisoblanadi, ayniqsa airportdagi jamoat xavfsizligi. Xavo yo‘llar yo‘lovchilarning xavfsizligni ta‘minlashda ko‘plab airportlar qattiq xavfsizligi chora-tadbirlarni qo‘llab kelmoqdalar. Qo‘shimcha tariqasida, Gong Kong SAR hukumati chet elga safarga ketmoqchi bo‘lgan Hong Gongda iste‘qomat qiluvchi aholi uchun yangilangan internetga asoslardan sayohat maslahatini yo‘lga qo‘ygan. Asosiy mahalliy turizm tashkilotlari va qonuniy organlar 1. Turizm kommisiyasi Turizm Kommisiyasi turli xil turizm sohalarini davlat ichida muvofiqlashtirish va Gong Kongdagi turizm rivojlanishiga davlat qismidagi yuqori sifatli boshqaruvchilik va siyosiy qo‘llab-quvvatlash ta‘min maqsadida 1999 yil may oyida tashkil qilingan. Kommisiyaning asosiy maqsadi Hong Kong ni Osiyoning eng yetakchi xalqaro shahar sifatida yaratish, biznes va dam olish maqsadida keluvchilar uchun eng yaxshi manzilgoh etishdir. Bu vazifani bajarish uchun Kommisiya ishlab chiqarish bilan birgalikda iqtisodning asosiy sektorlarning biri sifatida most nom olish, Hong Turizm Idorasasi va hukumatni birgalikda o‘zaro kelishgan holda ishlashdir. 355
Turizm Kommisiyasi turizmni rivojlantirishdagi umumiy rejalarga va siyosat va qonunlarni ishlab chiqarishga ma‘suldir, shuningdek yangi turistik attraksionlarni qay darajada foyda keltirishini hisobga olish ham bu kommisiyaning vazifalariga kiradi. |