O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

Ishlab chiqarish jarayoni sanoat mahsulotini tayyorlashdagi roliga qarab, 
asosiy, yordamchi va xizmat qiluvchi jarayonlarga bo‘linadi. 
Mehnat buyumlarining asosiy mahsulotga aylantirilishi asosiy jarayon deb 
ataladi.Bunday jarayonlarga mashinasozlik zavodlarida quyidagilar kiradi: 
tayyorlov bosqichsida – cho‘yanni vanrankalarda eritish, detallar quyish uchun qum 
qoliplarni tayyorlash; ishlov beradigan bosqichda – u mexanizmga asoslangan yoki 
issiqlik yo‘li bilan detallarga o‘ziga xos xususiyat, o‘lchov va sirtqi tomonga sifatli 
ishlov berish; payvandlashda – detallarni bir tugunga (uzelga) yig‘ish yoki 
tamomlangan buyumlar – mashina va ularning qismlarini va komplekt buyumlarni 
(podshipnik, elektromotor, asboblar) yig‘ish. 
Yordamchi jarayonlar ishlab chiqarish uchun xizmat qiladi va mahsulot 
ishlab chiqarishning asosiy jarayonini uzluksiz ta’minlaydi. Bularga quyidagilar 
kiradi: ishlab chiqarishni asbob-uskuna bilan ta’minlash (shtamplar, modellar 
tayyorlash va ularni ta’mirlash, charxlar va tiklash), ta’mir bo‘yicha xizmat qilish 
(uskunalarni ta’mirlash, modernizatsiya va turli xil uskunalarga joriy xizmat qilish), 
turli xil energiya (elektr energiya, bug‘, havo va h.k.)lar bilan ishlab chiqarish uchun 
xizmat qilish. 
Xizmat qilish jarayoniga korxonalarning moddiy-texnika ta’minoti, tayyor 
mahsulotni sotish, transport bilan xizmat qilish va hokazolar kiradi. 

---

45 
3.2. Korxonada ishlab chiqarishni tashkil etish prinsiplari, turlari, 
shakllari va usullari 
Ishlab chiqarish jarayonini tashkil etilishiga ko’ra turlari: 

donalab; 

partiyali; 

oqimli. 
Energetika korxonalari oqimli ishlab chiqarishga kiradi. 
Ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish tamoyillari 
Sanoat korxonalarida ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil qilishda quyidagi 
tamoyillarga amal qilish lozim: 

ixtisoslashtirish; 

mutanosiblik; 

parallellik; 

bir tekis, ketma-ket yo‘nalish; 

uzluksizlik; 

bir me’yoriyik; 

avtomatlashganlik; 

sinxronlash. 
Bu tamoyillarning mohiyati quyidagilardan iborat.