O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’ lim vazirligi urganch davlat universiteti

m
dagi 

---

maylni), taklif/ishora «shaxsga qaratilganlik» ma’ nosini (P
m
dagi shaxs-sonni), 
tasdiq/inkor (P
m
dagi) tasdiq hamda inkorni va undov bo‘ lajak harakatni (P
m
dagi 
zamonni) ifodalashga xizmat qiladi. 
 
 
 
 
 
 
XULOSA 
O’zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi, uning hamma sohalarda 
mustaqilligining ta‘minlanishi bilan o’zbek tiliga qiziqqan barcha kishilarning 
tilning ichki tomoni – fonetik, leksik, frazeologik, grammatik xususiyatlarini 
o’rganish bilan birgalikda, uning amaliy tomoni, til birliklaridan qanday 
foydalanish masalasini o’rganish ham muhim ahamiyatga egaligi o’z isbotini 
ko’rsatmoqda. Tilda so’zlovchining tinglovchiga bo’lgan ekspressiv
munosabatini ifoda etuvchi bir talay vositalar mavjud. Frazeologizmlar
nominativ va qo’shimcha (kesatish, jirkanish, nafrat, so’kish, qarg’ish singari
salbiy; erkalash, hazil, rag’batlantirish kabi ijobiy) ma‘no – munosabat aks 
ettiruvchi nutqiy birliklardir.
Ushbu kurs ishini yozish jarayonida quyidagi xulosalarga kelindi: 
1. Grammatika – til sathlari ichida eng turg’un bo’lim hisoblanadi. Grammatik 
taraqqiyot bu tilning sifatiy rivojlanishini aks ettiradi, chunki tildagi 
qatlam(math)lararo miqdoriy o’zgarishlar grammatikada umumlashadi 
hamda grammatik kategoriyalarning, grammatik ma’no ifodalovchi 
vositalarning taraqqiyotiga ichki omil bo’lib xizmat qiladi. 
2. Grammatik 
ma’ no, 
grammatik 
shakl 
va 
grammatik 
kategoriya 
grammatikaning eng muhim tushunchalaridir va bular o`zaro uzviy 
bog`langan. Grammatik ma’ no tilda rang-barang usullar bilan ifodalanadi. 

---

3. Fe’ l zamonlari ham grammatik ma’ no ifodalaydi. Bu zamonlar faqat 
nutqdagi, matndagi so`zlarning qaysi zamonga oid ekanligini ko`rsatish 
bilan chegaralanmay, balki tashqi dunyoda sodir bo`ladigan voqea va 
hodisalarning qachon bo`lib o`tganini, ya'ni aynan gapirilayotgan vaqtda 
yoki gapirilayotgan vaqtdan oldin yo keyin sodir bo`layotganligini ifodalash 
uchun ham xizmat qiladi. 
4. Tilimizda juda ko`p holatlarda ayni bir grammatik ma’ no sintetik shakl 
bilan ham, analitik shakl bilan ham ifodalanishi mumkin. 
5. Barcha grammatik vositalar tilning barqarorligi, ta’ sirchanligi va ohangning 
to‘g‘ri qo‘llanilishini ta’ minlaydi.