O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti “iqtisodiyot

Nazorat savollari
1 Asosiy vositalarning mohiyati, tarkibi va tarkibi.
2 Avtomobildagi asosiy vositalar qanday sabablarga ko‘ra va qanday tasniflanadi?
3 Asosiy ishlab chiqarish vositalarini baholash turlari qanday va ular qanday maqsadda ishlatiladi?
4 Asosiy vositalarning amortizatsiyasining mohiyati va ahamiyati qanday?
5 Amortizatsiya va asosiy ishlab chiqarish vositalarining eskirishi o‘rtasidagi munosabatlar qanday?
6 Amortizatsiyani hisoblash usullari qanday?
7 Asosiy vositalarning aşınma turlari qanday?
8 Avtotransport korxonalarida asosiy vositalardan foydalanishni yaxshilash yo‘llari qanday?


5-mаvzu. Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаrining аylаnmа mаblаg‘lаri
Reja
1.Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаrining аylаnmа mаblаg‘lаri ulаrning tаrkibi vа tuzilishi.
2. Аylаnmа mаblаg‘lаrni rеjаlаshtirish, hisobgа оlish vа bахоlаsh.
3.Аylаnmа mаblаg‘lаrni mе’yorlаshtirish, ulаrni shаkllаntirish mаnbаlаri.
4.Аylаnmа mаblаg‘lаrdаn fоydаlаnish ko‘rsatkichlаri.
5.Аylаnmа mаblаg‘lаrdаn fоydаlаnish sаmаrаdоrligini оshirish yo‘llаri.
5.1. Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаrining аylаnmа mаblаg‘lаri ulаrning tаrkibi vа tuzilishi.
- Korxona kapitalining ajralmas qismi aylanma mablag'dir. Ishchi kapital-bir qayta ishlab chiqarish davrida yoki nisbatan qisqa vaqt ichida foydalaniladigan resurslar. Mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotishga sarflanadigan aylanma mablag'lar to‘liq iste'mol qilinadi va transport xizmatlari tarifi orqali tsikl tugagandan so‘ng darhol qoplanadi. Ishchi kapital tarkibiga quyidagilar kiradi:
- aylanma mablag'lar;
- qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar.
Asosiy fondlardan keyin aylanma mablag'lar korxona iqtisodiyotini belgilaydigan resurslarning umumiy hajmida ikkinchi o‘rinni egallaydi. Aylanma mablag'lar aylanma ishlab chiqarish fondlari va aylanma mablag'larga yo‘naltirilgan puldir.
Amaldagi ishlab chiqarish fondlari-bir ishlab chiqarish davrida iste'mol qilinadigan mehnat ob'ektlari bo‘lib, ular butunlay yo‘qoladi
Tabiiy shakli, ularning narxi bir vaqtning o‘zida tayyor mahsulot narxiga o‘tkaziladi.
Murojaat fondlari murojaat sohasiga xizmat ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan. Ular korxonaning omborlarida tayyor mahsulotlarni o‘z ichiga oladi; yo‘lda bo‘lgan mahsulotlar; hisob-kitoblar va kassalarda mablag'lar.
Qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar tarkibiga quyidagilar kiradi: obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog'ozlar; mijozlarga berilgan depozitlar, veksellar; korxonaning kontragentlariga taqdim etilgan qisqa muddatli pul mablag'lari, bu qo‘shimcha daromad manbai bo‘lishi mumkin - bu investitsiyalar egasi.
Avtomobil transportida ishlab chiqarish zaxiralari aylanma mablag'larning umumiy miqdorining 55-60% va aylanma mablag'larning o`zi taxminan 96% ni tashkil qiladi.

Tashish bo‘yicha bajarilayotgan ishlar yo‘q, lekin aylanma mablag'lar tarkibida tegishli maqola mavjud bo‘lib, ushbu maqola uchun mablag'lar joriy ta'mirlash yoki ehtiyot qismlarni ishlab chiqarishga sarflanadi. Kelgusi davrlarning xarajatlari ma'lum xarajatlar ushbu davrda amalga oshirilishi va ularni tashish xarajatlariga kiritish keyingi davrda amalga oshiriladi - bu ijara, yangi texnikani rivojlantirish xarajatlari, ratsionalizatsiya va ixtirochilik ishlarini moliyalashtirish, bosma nashrlar va boshqalar.

Ishlab chiqarish jarayonida aylanma mablag'lar doimiy aylanishni amalga oshiradi, ishlab chiqarish sohasidan aylanma sohaga va orqaga o‘tadi. ATP uchun aylanma mablag'larning aylanishi uch bosqichni o‘z ichiga oladi: fond zaxiralari, ishlab chiqarish va hisoblash

5.1-ATK ishchi kapitalining tarkibi
Inventarizatsiya bosqichida aylanma mablag'lar korxona omborlarida saqlanadi; ishlab chiqarishda - harakatlanadigan tarkibni ishlatish, texnik xizmat ko‘rsatish va joriy ta'mirlashda foydalaniladi; hisob-kitob bosqichida mijoz tomonidan transport xizmatlarini to‘lash yoki aylanma mablag'larni pul shakliga aylantirish orqali sarflangan moddiy resurslarning qiymatini qoplash amalga oshiriladi (aylanma mablag'lar).