O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon davlat universiteti f. Q. Kiyikbayev

Darsni mustahkamlash uchun savollar 
1.Sulton Jo‗raning hayoti va ijodi haqida nimalar bilasiz? 
2. Sulton Jo‘raning ―Kimning xati chiroyli‖, ―Zangori gilam‖ dostonini 
yodlash. 
3.Hakim Nazirning maktabgacha ta‘lim va kichik yoshdagi bolalarga 
bag‗ishlangan qaysi asarlarini bilasiz? 
Mustaqil o`qish uchun asarlar: 
1. Sulton Jo'raning vatanparvarlik mavzusida yozilgan asarlari tahlili. 
2. Hakim Nazir hikoyalari o`qish 
 
PO„LAT MO„MINNING HAYOTI VA IJODI. POIAT MO„MIN 
IJODIDA ODOB-AXLOQ MAVZUSI. PO„LAT MO„MIN - QO„SHIQCHI 
SHOIR 
QUDRAT HIKMATNING HAYOTI VA IJODI. QUDRAT 
HIKMATNING TINCHLIK VA BAXTLI BOLALIK HAQIDAGI 
SHE‟RLARINING O„ZIGA XOS XUSUSIYATLARI. QUDRAT HIKMAT 
DOSTONLARIDA ILGARI SURILGAN G„OYALAR 
Reja: 
1. Po‘lat Mo‘minning hayoti va ijodi 
2. P o ia t Mo‗min ijodida odob-axloq mavzusi. 
3. Qudrat Hikmatning hayoti va ijodi. 

---

98 
4. Qudrat Hikmat dostonlarida ilgari surilgan g‗oyalar. 
5. Xulosa 
Bolalarning suyukli shoiri Po`lat Mo`min 
yoshligidanoq adabiyotga havas qo`ydi. U 
Toshkent pedagogika bilim yurtida o`qib yurgan 
vaqtida adabiyot to`garagiga faol qatnashadi. 
Adabiyotni qunt bilan o`qidi, o`rgandi. O`rta 
ma`lumot oigach, hozirgi Nizomiy nomli 
Toshkent davlat pedagogika universitetining 
o`zbek tili va adabiyoti fakultetiga o`qishga 
kirib, 
uni 
muvaffaqiyatli 
tamomlagach, 
aspiranturada o`qidi, maktablarda o`qituvchilik 
qildi.
So`ngra O`zbekiston davlat nashriyotida ishladi. P. Mo`min qayerda 
ishlamasin, doimo adabiyotga muhabbat bilan qaradi, uni qunt bilan mutolaa qildi, 
o`rgandi. Kichik-kichik she`rlar yoza boshladi. 1944 yilda «Bahorga sayohat» 
nomli birinchi she`ii bosilib chiqdi. Birinchi she`rlar to`plami esa 1949 yilda 
«Sayrang, qushlar» nomi bilan nashr etildi. Kitob adabiy jamoatchiiik 
tomonidan iliq kutib olindi. To`plamdan munosib o`rin olgan «Haykal», «Alia va 
Jalla» (ertak) singari asarlari mazmundorligi, qiziqarliligi bilan kitobxonlarning 
e`tiborini o`ziga jalb etdi. Bolalarga atab ijod etish, bu sohada muvaffaqiyat 
qozonishi uchun esa qobiliyat va istakning o`zigina yetmaydi. Belinskiy ta`rffi bilan 
aytganda, bolalar yozuvchisi bo`Iib tug`ilish kerak. Bu bolalar yozuvchisi mohir 
pedagoglarday bola qalbining bilimdoni bo`lsin, nozik did egasi, go`dak tabiati va 
psixologiyasining bilimdoni, mehribon va bolajon, kamtarin va samimiy, bolalarcha 
soddadil ham dono bo`lsin, degan mazmunni taqozo etadi, albatta. Biz Po`lat Mo`min 
ijodida ana shunday olijanob xususiyatlar mujassamligim his etamiz. 
Shoirning tinimsiz ijodiy mehnati tufayli «Hunardan unar», «To`g`ri o`sgan 
gul bo`lar», «Aql qaerda bo`lar», «O`rinbosarlar», «Oltin nay», «Bir yarim 

---

99 
Karim», «Endi adashmaydi», «Barcha bola do`st bo`lsa», «Rahmatga rahmat», 
«Gazpolvon ertak aytar», «Chang yutar both», «Do`sting qancha ko`p bo`lsa», 
«Oftob va odob», «Yaxshilarga o`xshasam», «Bu juda soz», «Eson va Omon», 
«Oltmish olti oltin qo`l», «Ustozlar izidan», «Bolalarning baxti kulgan», «Bir 
yuz bir oltin qo`l» she`riy to`plamlari; «Chanoqvoy bilan Qovoqvoy», 
«Bahodirning botirligi», «Oq fd yo`qoldi», «Suqatoy-konfetvoy», «Ona bolam 
deydi» kabi ertaklari, pesalari yuzaga keldi. Bu kitoblarga kirgan eng yaxshi she`r 
va qo`shiqiari, doston va ertaklari bolalar adabiyoti xazinasiga munosib hissa bo`Iib 
qo`shildi, uni boyitdi. Bu asarlardan bir qanchasi jahon xalqlari tillariga tarjima 
qilinganki, bu faqat shoirning emas, balki o`zbek bolalar adabiyotining ham 
yutug`i, obro`si hisoblanadi. 
Kimda-kim a`lo va yaxshi baholarga o`qish uchun astoydil intilsa, harakat 
qilsa, zahmat cheksa, shubhasiz, u maqsadiga erishadi, samarali biiim oladi. Agar 
bu intilish jismoniy mehnat bilan qo`shib olib boriisa, yanada muvaffaqiyatli 
bo`ladi. Po`Iat Mo`min ta`iim va jismoniy mehnatga bag`ishlangan she`rlarida 
mehnat va mehnatsevar bolalar haqida fikr yuritadi. Ba`zan ishyoqmas, dangasa, 
yalqov o`quvchilarni tanqid qiladi. Masalan, «Besh oldim, besh!» degan she`rini 
olaylik. Asar qahraraoni uzoq vaqt past bahoga o`qib yurardi, fanlarnl 
ko`ngildagidek o`zlashtira olmaganidan do`stlari, ota-onasi va o`qituvchilar oldida 
gunohkordek his qilardi o`zini. O`quvchi bunday qiyin ahvoldan faqat ko`proq 
dars tayyorlashi, kitob o`qishi bilan qutulib ketishi mumkinligiga ham 
ishonrtgdi. Nima boiadi-yu bir kuni u uyga berilgan topshiriqni qayta-qayta 
o`qiydi, dars va kitobdan boshqa hech narsani o`ylamaslikka harakat qiladi. 
Natijada ertasi kuni «besh» baho oladi. Shu-shu bola kitobni sevib qoladi. Qunt 
qilish, berilgan topshiriq ustida ko`p mehnat qilish lozimligini tushunib yetadi. 
O`zidagi bunday ijobiy o`zgarishdan xursand bo`ladi. Boladagi bu quvonch va 
hayajonni shoir yosh kitobxon ruhiyatiga mos ravishda chizib beradi: 
Shunday qilib do`silarim, 
Aytsam yurak so `zlarim, 
Yurishib qoldi ishim 

---

100 
Ko`payib ketdi «besh»im. 
Boialar shoirming «Tuganmas kon», «O`qituvchi baho qo`yganda», 
«Ko`chalarni to`ldirib», «Sizga nima bo`ldi, o`g`ii bolaiar?», «Yuqumli «2»lar», 
«Bilsa bo`lar ekanku!», «Sentyabrdan Mm sevinar?» kabi she`rlarida ham a`lo va 
yaxshi o`qish uchun mtilayotgan, harakat qilayotgan bolalar to`g`risida 
yozilgandir. 
Ba`zan o`quvchi-bolalar orasida mug`ambir, pismiq bolalar ham topilib 
qoladi. Shoirning «Qo`l ko`tarib qo`Iga tushdi» degan asari ana shunday bolalarga 
bag`ishlangan. Asar qahramoni aslida dangasa, ishyoqmas, qoloq o`quvchi. U buni 
o`qituvchisiga sezdirmaslik ucimn har kuni dars paytida «Men aytaman, deb 
ko`taradi qo`i». O`qituvchi esa boianing bunday mug`ombirligini sezmaydi, u 
darsni yaxshi o`zlashtiribdi, deb undan so`ramaydi. Oxiri bir kuni «Mayli, ayta qol» 
deydi. Shunda haligi bola savolga javob bera olmay, o`qituvchi va o`quvchi do`stlari 
oldida izza bo`ladi: