O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

TEXNIK QISM
Neft moylarini ishlab chiqarish
Neftdan olinadigan har-xil soxalarda ishlatiladigan moylar atmosferali haydash qurilmalari qoldigʻi-mazutdan olinadi. Moylarni ishlab chiqarish jarayoni 3 boskichdan iboratdir:

1. Boshlangʻich xom ashyoni tayyorlash - moy fraksiyalarini olish.

2. Olingan moy fraksiyalaridan komponentlar olish.
3. Komponentlarni aralashtirish (kompaundirovaniye) va ularga prisadka qoʻshish va tovar mahsulot olish.
Boshlangʻich xom ashyoni tayyorlashga mazutni vakuum ostida haydab fraksiyalarga ajratish. Moylarni olishda ishlatiladigan fraksiya-larni olish usuliga koʻra ikki turga boʻlinadi.
Distillyat moylar – mazutni vakuumda haydab olinadigan fraksiyallar: 300-
400 ⁰S, 350-420 ⁰S, 420-450 ⁰S.
Qoldiq moylar –mazut vakuumda haydalgandan keyingi qoldiq- gudron (500
⁰S dan yuqori) dan olinadigan moylar.
Distillyat moy fraksiyalaridan qayta ishlab olingan surkov moylaridistillyat
moylar deyiladi. Gudrondan olinganlari-qoldiq moylar deyiladi.Boshlangʻich moy
fraksiyalaridan moy komponentlarini ajratish - moylarni ekspluatasion xususiyatini
pasaytiradigan birikmalardan tozalash boʻlib, murakkab koʻp bosqichli jarayondir.
Moy fraksiyalaridan kislotali xossaga ega boʻlgan birikmalarni, toʻyinmagan uglevodorodlarni, qisman oltingugurtli va smolali birikmalarni, I qisqa yoki zanjirli
politsiklik aromatik uglevodorodlarni, qattiq parafinlarni chiqarib tashlash kerak.
Boshlangʻich moy fraksiyalaridan moy komponentlarini ajratish yuqorida koʻrsatilgan zararli komponentlardan tozalash asoslangan. Bu usullar – fizik (erituvchilar bilan ekstraksiyalash), eritmadan past temperaturada choʻktirish, fizik–ximik–adsorbsiya, kimyoviy usul-N2 SO4 bilan tozalash va gidrotozalash Qoldiq moylarini ishlab chiqarish distillyat moylarni ishlab chiqarishga nisbatan murakkabdir, chunki gudronda asfalʼten-smolali birikmalar juda koʻp. Mazutni vakuum ostida haydalgandan keyingi qolgan qoldiqni gudronni deasfaltizatsiya qilinib undagi bo’lgan smolali-asfaltenlarni chiqarib olinadi. Neft moylari yuqori temperatura (300 – 600 0C) da qaynovchi fraksiyalar boʻlib, ularning tarkibida parafinlar, naftenlar, aromatik va ularning suyuq uglevodorodli aralashmalari, oltingugurt, azot va kislorodning birikmalari hamda juda kam miqdorda metallar (vannadiy, nikel, temir, mis) ham boʻladi.
Neft moylari distillyatli, qoldiq va kompaundirlangan moylarga bo’linadi.
Olinish yo’li va sifatiga ko’ra oq moylar, izolyatsiya, konservatsion va surkov
moylariga bo’linadi. Neftning distilyat va qoldiq moylari tozalash usuliga ko’ra mineral Surkov moylari quyidagi moylarga bo’linadi: