O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

1. Ilmiy turizm. Bunda turistlar dala sharoitida kuzatish ishlari olib 
boradilar, tabiatda izlanish ishlarida ishtirok etadilar. Masalan Lotin Amerikasi 
mamlakatlaridan biri Kolumbiyada, u yerdagi boy qushlar olamini o‟rganish uchun 

---

29 
«Kolumbiya qushlari» degan ekoturlar o‟tkazilib, unda boshqa davlatlardan kelgan 
ornitologlar ham qatnashib ilmiy izlanishlar olib boradilar. Bunda turistlar aktiv 
harakat usullari qo‟llab, tabiiy go‟zallikdan bahra oladilar. Ilmiy turizm chet elga 
41 bo‟lgan ilmiy-tekshirish ekspedisiyalari va tabiiy fakultetlarda o‟qiyotgan 
talabalarning dala praktikasi ham kiradi. 

2. Tabiat tarixini o‟rganish turlari. Bu atrof muhitni va mahalliy 
madaniyatni o‟rganish uchun qilingan sayyohatdir. Ular ko‟pincha qo‟riqxonalar 
va milliy bog‟larda takshil etilishi mumkin. Bu turlar tabiat fenamentlari bor 
joylarda ham tashkil qilinishi mumkin. Bunga maktab o‟quvchilarining poxodlari 
ham kirib, unda o‟qituvchi o‟quvchilarga o‟tilgan joylarning tabiati tarixi 
to‟g‟risida hikoya qilib beradi. 
3. Sarguzasht turizmi. Bu tur turizm barcha aktiv harakatli turlarini o‟zida 
jamlangan sayohatlarni o‟z ichiga oladi, hamda tabiatda dam olish turlari ham 
bunga kirib ulardan maqsad yangi xissiyotlarni sezish, taassurotlarni boshdan 
kechirish, turistlarni jismoniy formasini yaxshilash va yangi sport muvoffaqitlarga 
erishishidir. Bu tur turizmga alpinizm, qoyalarda yurish, tog‟ va piyoda yurish 
turizmi, suv, chang‟i va tog‟- chang‟i turizmi, otda yurish turizmi kiradi. 
4. Alohida muhofaza etiladigan tabiat hududlarga sayohat (AMETHS) 
etish ekoturizmning asosiy turi hisoblanadi. Ekoturizm o‟ziga xos xususiyatlarga 
ega: 
- mahalliy aholining o‟z hududlarining ijtimoiy – iqtisodiy; 
- rivojida ishtirok etishi; 
- turizm obyektlari ichida tabiiylikni ko‟pligi; 
- turistlarni ekologiyadan bilimli bo‟lishi va boshqa. 
Hozirgi kunda jahon tajribasida agroturizm turi keng rivojlanmoqda. 
Agroturizmni ma‟lum bir mintaqaning o‟ziga xos dehqonchilik va chorvachilik 
mahsulotlarini yetishtirish jarayonini ko‟rsatish maqsadida tashkil etilishi mumkin. 
Bu tajriba Yevropaning bir qancha davlatlarida rivojlangan. Masalan, Fransiya va 
Portugaliya mamlakatlarida uzumni yetishtirishdan boshlab, undan turli ichimliklar 
olishgacha bo‟lgan bir butun jarayon tur sifatida taklif etilgan. Agroturizmning 

---

30 
yo‟nalishlardan biri qishloq turizmi alohida daromad keltiradigan tur hisoblanib, 
dunyo turizm xizmat bozorida alohida o„rin tutadi.
Dam olish vaqti har qanday shaharlik uchun qishloqdami yoki dala 
xovlidami juda ham maroqlidir. Bu xayot talabi bo„lib, doimo dala xovlilarini yoki 
boshqa joylarni ko„p yillar davomida sinalgan va tekshirilgan joylarda dam olish 
uchun ijaraga olinadi. Qishloq turizmining o„ziga xos tomonlari shundaki, 
masalan, Sitsiliyaning agrar viloyatlarida ishchi kuchi yetishmasligi tufayli 
kambag„al turistlar yoki studentlarni ish haqi to„lamasdan, boshpana va ovqat 
uchun ishga yollashi mumkin. Bunday «dam oluvchi» usha yerga borib qaytishi 
uchun mablag„ topsa bo„lgani. Yo„l-yo„lakay bir-ikki kun plyajlarda cho„milishi, 
muzeylarni, yodgorliklarni va boshqalarni ko„rishi mumkin. 
Qishloqda dam olish - bu tabiat qo„ynida bo„lish, yillar davomida shahar 
sharoitida yig„ilib qolgan charchoqlarni chiqarish, toza havo, ekologik toza bo„lgan 
oziq-ovqatlar, iqlim sharoitlarini o„zgartirish, aholi sonining kamligi, boshqa 
tartib-qoida va yashash madaniyati, qishloq xo„jalik ishlarida ishtirok etish, 
bog„dorchilik, chorvachilik, tabiat bergan in‟omlarni to„plash va qolaversa, dam 
olishning arzonligidan iborat. 
Shahar aholisining yozgi issiq kunlardagi va qishki qorli kunlardagi xordiq 
olishlarini to„g„ri tashkil etish imkoniyati mavjudligini e‟tiborga olib, qishloq 
turizmini respublikamiz hududida quyidagi tarzda tashkil etish tavsiya etiladi: katta 
bo„lmagan uylarni, qishloqlardagi
katta bo„lmagan xonalarni, kottejlarni, tabiat 
manzaralari chiroyli bo„lgan joylarni ijaraga olish yo„li bilan.
Turistlar qishloqdagi fermerning uyida oilasini joylashtirishi maqsadga 
muvofiqdir, bu - turistlarni qishloq hayoti va u yerdagi yangi insonlar bilan 
yaqindan tanishtirishga, ularning urf-odatlari va qishloq xo„jalik ishlari bilan 
kuchi yetgan darajada ishlashga imkon beradi. Shubhasiz, bu uy egalari uchun 
noqulayliklar yaratadi, lekin fermerlar uchun qo„shimcha pul va yangilik olib 
keladi. Bunda turistlar uchun maxsus bir yoki bir necha xona ajratilib, barcha 
zaruriy narsalar yetkazib beriladi. Bunday turizmdan davlat ham, fermerlar ham 
daromad ko„radi. Shu jihatdan qishloq turizmini qulay va kamharajat turizm turi 

---

31 
deyish mumkin.