O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta`lim fakulteti boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi
Yüklə 167,6 Kb.
|
|
insonparvarlik, muruvvat kabi axloq mye’yorlariga asoslangan insonning ruhiy,
axloqiy qiyofasi bo’lib, shular asosida tashkil topgan urf-odatlar, milliy an’analar va turmush kyechirish tarzi hisoblandi (Abdurahmonov A.). Odamiylik – chin (haqiqiy) insonga xos fazilat bo’lib, aql-zakovat myevasidir. Odamiylikning zamirida yaxshilik, sofdillik, odillik, myehr- muhabbat, vafo-sadoqat, oqibat, shafqat, adolatu-sahovat yotadi. Odamiylik – odob mye’yorlaridan biri bo’lib, odamlarga kundalik hayotda insonparvarlik munosabatida bo’lishlikdir. Odamiylik dyeganda o’zida kishilarga nisbatan hurmat, ishonchni his qilish, kamtarlik, to’g’rilik, samimiylik kabi xislatlarni mujassamlashtirishga nisbatan aytiladi. Odamiylik odamlar orasida kamol topadi va ijtimoiy munosabatlarda o’z aksini ko’rsatadi Odob – insonni ma’naviy kamolotga yetaklovchi jarayondir. Odob bolalikda shakllanadi. Yosh ulg’ayishi bilan insonning odob darajasi kyengayib boradi. U kishi faoliyatini byelgilovchi jarayon bo’lib, uni xatolaridan saqlaydi. Natijada kishining xulqiy go’zalligi ortadi. Odob (arab. adab so’zining ko’pligi) – jamiyatda e’tirof etilgan xulq normasi. Shaxs ma’naviy hayotining tashqi jihatini ifodalaydi va o’zgalar bilan munosabat (oila, myehnat jamoasi, turli marosimlar)da namoyon bo’ladi. Odob nyegizida axloqning ba’zi tamoyil va mye’yorlari, shuningdyek, maqsadga muvofiqlik va go’zallik (estyetika) talablari yotadi. Odob kishining jamoat orasida o’zini qanday tutishi, odamlar bilan qay yo’sinda muomala qilishi, o’z turmushi, bo’sh vaqtini qanday tashkil etishi, inson tashqi qiyofasi qanday bo’lishi lozimligiga tyegishli qoidalar (masalan, sharm-hayo, kamtarlik, 15
jarayonida shakllanadi. Oriyat – or-nomusdan tashqari izzat-nafs, qadr tuyg’usidir. Odatda oriyatli odamlar o’zlari va oilalarining izzat-nafslarini, qadrlarini yuksak tutadilar, shuningdyek, o’zgalarni ham qadrlay biladilar. Sabr - g’am-kulfat, azob-musibatlarga chidash, toqat qilish, o’z ixtiyori bilan nafsini tiyish; qanoatli bo’lish. Islomda to’g’ri yo’ldan adashmasdan borish uchun kishi o’z mayllarini so’ndirishi lozimligi ta’kidlanadi. Sabrli bo’lish musulmonlarning asosiy fazilatlaridan biri hisoblanadi. Qur’onning bir nyecha oyatlarida musulmonlarning sabrli bo’lishiga da’vat bor. Hadislarda inson uchun sabrdan yaxshiroq va ulug’roq nye’mat ato etilmagani bayon etilgan. Kishi og’ir paytda bardosh bilan, nye’mat yetganida shukr va yaxshilik bilan sabr qilishi kyerak. (O’zME. T.: 2004, 7- tom, 407-byet). Dyemak, yoshlarni har tomonlama komil inson qilib voyaga yetkazishda insonning ma’naviy kuch-quvvati muhim omil hisoblanadi. Bu borada biz kyeyingi qismda batafsil to’xtalib o’tamiz. Yüklə 167,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|