O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov
Yüklə 8,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 7.3-rasm. Osma konveyer sxemasi.
|
7.2. Osma arqon yo’llar
92 Bunday transportlovchi vositalarda materiallar vagonetkalarda yer ostidagi tayanchlarga tayanuvchi arqonlar yordamida tashiladi. Osma arqon yo’llar ko’pincha karerlardan xom ashyoni maydalash-saralash tsexlariga yetkazishda ishlatiladi. Bu ayniqsa tog’li hamda yerda ko’p kommunikatsiyalar (masalan, avtomobil va temir yo’llar, gaz yoki neft trassalar va x.k.) bor hududlarda samarali. Osma arqon yo’llar tuzilishi bo’yicha bir arqonli va ikki arqonli, vagonetkalar harakati bo’yicha esa – halqasimon va mayatnikli bo’ladi. Ikki arqonli osma arqon yo’llarda ikki arqon ko’zda tutilgan: bittasi-yuk ko’taruvchi, u bo’ylab vagonetkalar g’ildiraklari harakat qiladi, ikkinchisi esa – tortuvchi. Bir arqonli osma arqon yo’llarda bitta arqon bir vaqtning o’zida ham yuk ko’taruvchi, ham tortuvchi a’zo. Osma arqon yo’llar vagonetkalar harakati bo’yicha halqasimon va mayatnikli harakatda bo’ladi. Birinchisida arqon uzluksiz halqaga aylantirilgan bo’lib, bitta yo’lida material bilan to’ldirilgan vagonetkalar, ikkinchisidan bo’sh vagonetkalar harakatlanadi. Mayatnikli harakatdagisida esa vagonetka tortuvchi arqonga ko’zg’almas holda mahkamlanadi va u yo’lning boshlang’ich va oxirgi nuqtalari o’rtasida reversiv harakat qiladi. Ish unumdorligini oshirish maqsadida mayatnikli osma arqon yo’llar 2-yo’lli qilinadi. 7.3-rasm. Osma konveyer sxemasi. 1-arqon, 2-tortuvchi shkiv, 3-bunker, 4-tarang arqon, 5-bashmak, 6- osma idish, 7-etaklanuvchi shkiv, 8,9-yordamchi yuk, 10-bo’sh arqon, 11-tayanch roliklari, 12-tashqi tayanch, 13- ankerga mahkamlangan qism, 14-yuritma. Ikki arqonli osma arqon yo’li (7.3-rasm) boshlang’ich (yuklovchi), oxirgi (bo’shatuvchi) va o’rta stantsiyalardan iborat, ular orasida yuk tashuvchi arqonlar 4 tortilgan. CHegaraviy stantsiyalarda arqonlar relslardan tayyorlangan yarim halqalar 1 ga almashtirilgan. Ular yuzasi bo’ylab vagonetkalar 6 osma itaruvchi konveyerlar yoki o’zining 93 inertsiyasi bo’yicha harakatlanadi. Yuklovchi stantsiyada material vagonetkalarga bunker 3 dan solinadi. Vagonetkalarni avtomatik ravishda to’ldirish vaznli va hajmli miqdorlagichlar yordamida amalga oshiriladi. Bo’shatuvchi stantsiyada material vagonetkalarning avtomatik ravishda ag’darilishi evaziga amalga oshiriladi, ularni ishchi holatga qaytarish maxsus spiral yordamida bajariladi. Tortuvchi arqonlar 10 ga vagonetkalar avtomatik ravishda ulanadi. Odatda osma arqon yo’lining kengligi metrni tashkil etadi. Tayanchlarning tepa qismi konsoliga tortuvchi arqon rolikli tayanchlari va boshmoqlar mahkamlangan, oxirgilarda yuk tashuvchi arqonlar uchun kanavkalar qilingan. Tarangligini ta’minlash uchun har bir yuk ko’taruvchi arqon bir uchidan ankerlarga, ikkinchi uchidan yukga mahkamlangan. Tortuvchi arqon esa tortuvchi shkiv va yuk yordamida taranglanadi. Harakatga tortuvchi arqon yuritma va shkiv yordamida keltiriladi. Tortuvchilar sifatida 26 – 32 mm diametrli arqonlar, yuk ko’taruvchilar sifatida esa 30 – 50 mm diametrli arqonlar qo’llaniladi. Vagonetkalar (7.4-rasm, a,b) kuzov 1, osmasi 2 hamda ikki yoki to’rt g’ildirakli yurish aravacha 3 dan tashkil topgan. Bo’shatish usuliga qarab vagonetkalar 2 turga bo’linadi: kuzovi ag’dariladigan (7.4-rasm, v) va tubi ochiladigan (7.4-rasm, g). Halqasimon osma arqon yo’llar vagonetkalar kuzovi hajmi 0,3 – 1,6 m 3 , yuk ko’tarish qobiliyati esa 1 – 3 t. Vagonetkalar yurish tezligi 0,8 – 3,15 m/s. Osma arqon yo’llar tayanchlari metall yoki temir-betondan tayyorlanadi (7.4-rasm, d). Tayanchning yuqori qismida yuk ko’taruvchi arqonlar uchun boshmoqlar 4, tortuvchi arqon uchun roliklar 5 va saqlovchi moslamalar 6 o’rnatilgan. Tayanchlar balandligi amalda 10-15 metrni, ular orasidagi masofa 80 – 120 metrni, tog’ hududlarda 600 metrni, ayrim o’ta muhim hollarda 1500 metrni tashkil etadi. |