Tannarx – bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun sarflangan
xarajatlarning puldagi ifodasidir.
Buxgalteriya foydasi sotilgan mahsulot uchun tushgan umumiy pul
summasidan ishlab chiqarishning tashqi xarajatlari chiqarib tashlash
yo‗li bilan aniqlanadi. Shu sababli buxgalteriya foydasi iqtisodiy
foydadan ichki xarajatlar miqdoriga ko‗proqdir. Bunda ichki xarajatlar
har doim o‗z ichiga normal foydani ham oladi.
Korxona foydasining mutloq miqdori uning massasini tashkil qiladi.
Foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga nisbati va uning foizda
ifodalanishi
foyda normasi deyiladi.
Amaliyotda foyda normasini hisoblashning ikki variantidan
foydalaniladi. Bular foydaning joriy sarflarga - korxona xarajatlariga yoki
avanslangan mablag‗larga (asosiy va aylanma kapital) nisbatidir.
Bular quyidagicha aniqlanadi:
1.
%
100
)
(
'
W P P bu yerda: R' – foyda normasi;
P – foyda massasi;
W – ishlab chiqarish xarajatlari;
2.
%
100
)
(
'
аvans K P P bu yerda: R' – foyda normasi;
P – foyda massasi;
K
avans
(asosiy kapital+aylanma kapital) – korxona avanslangan
mablag‗lari yoki asosiy va aylanma kapitalning o‗rtacha yillik qiymati.
Raqobat ko‗p qirrali iqtisodiy hodisa bo‗lib, u bozorning barcha
subyektlari o‗rtasidagi murakkab munosabatlarni ifodalaydi.
Raqobat – bozor subyektlari iqtisodiy manfaatlarining to‗qnashuvidan iborat bo‗lib,
ular o‗rtasidagi yuqori foyda va ko‗proq naflilikka ega bo‗lish uchun
kurashni anglatadi.
Resurslarni yetkazib beruvchilar o‗zlarining iqtisodiy resurslarini
(kapital, tabiiy resurslar, ishchi kuchi) yuqori narxlarda sotish uchun
raqobatlashadilar. Raqobat
