O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti



Yüklə 0,94 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə80/94
tarix14.09.2023
ölçüsü0,94 Mb.
#143537
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   94
Iqtisodiyot nazariyasi

monopoliyaga qarshi siyosat
deb ataladi. Davlatning 
monopoliyaga 
qarshi 
siyosati 
asosini 
monopoliyaga 
qarshi 
qonunchilik
tashkil yetib, u turli mamlakatlarda turli darajada 
rivojlangan bo‗ladi. 
Odatda AQSHdagi monopoliyaga qarshi qonunchilik nisbatan 
ilgariroq va mukammalroq ishlab chiqilgan, deb hisoblanadi. U quyidagi 
uchta qonunchilik hujjatlariga asoslanadi:


101 
1. 
Sherman qonuni
(1890 yilda qabul qilingan). Bu qonun savdoni 
yashirin monopollashtirish, u yoki bu tarmoqdagi yakka nazoratni qo‗lga 
olish, narxlar bo‗yicha kelishuvlarni taqiqlaydi. 
2. 
Kleyton qonuni 
(1914 yilda qabul qilingan). Bu qonun mahsulot 
sotish sohasidagi cheklovchi faoliyatlarni, narx bo‗yicha kamsitish, 
ma‘lum ko‗rinishdagi birlashib ketishlar, o‗zaro bog‗lanib ketuvchi 
direktoratlar va boshqalarni taqiqlaydi. 
3. 
Robinson-Petmen qonuni 
(1936 yilda qabul qilingan). Bu qonun 
savdo sohasidagi cheklovchi faoliyatlar, «narxlar qaychisi», narx 
bo‗yicha kamsitishlar va boshqalarni taqiqlaydi. 
Tabiiy monopoliyalarni davlat yo‗li bilan tartibga solish ular 
mahsulot (xizmat)lariga narxlar va tariflar darajasini, shuningdek taklif 
etiladigan tovarlar va xizmatlar turiga doir asosiy ko‗rsatkichlarni 
belgilashni o‗z ichiga oladi. 
Narx 
– real bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar va xizmatlarning 
ijtimoiy qiymati va ijtimoiy nafliligining puldagi ifodasidir. 
Narxga ta‘sir qiluvchi omillar:
Tovar ishlab chiqarishdagi ijtimoiy 
zaruriy sarflar (qiymat); turli xil to‗g‗ri soliqlar; talab va taklif nisbatlari; 
tovar yoki xizmatning nafliligi; davlat iqtisodiy siyosati; raqobat 
kurashlari; pulning qadr-qimmati. Boshqa omillar esa narxning ijtimoiy 
qiymat bilan ijtimoiy naflilik miqdori atrofida goh birinchisining, goh 
ikkinchisining foydasiga tebranishiga sabab bo‗ladi.
Narxning iqtisodiy mazmuni uning vazifalari ko‗rib chiqilganda 
yanada yaqqol namoyon bo‗ladi. 
Narx quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:
1.

Yüklə 0,94 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   94




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin