O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

 doimiy xarajatlar 
deyiladi.
 
Doimiy xarajatlar (FC) ishlab chiqarish hajmining o‗sishiga bevosita 
ta‘sir etmaydi va ishlab chiqarishning har qanday, hatto nolinchi hajmida 
ham mavjud bo‗ladi. Bunga korxonaning to‗lov majburiyatlari (zayomlar 
bo‗yicha foiz va boshqa), soliqlar (ishlab chiqarish hajmiga bog‗liq 
bo‗lmagan turlari), amortizatsiya ajratmalari, ijara haqi, qo‗riqlash 
xizmatiga to‗lov, uskunalarga xizmat ko‗rsatish sarflari, boshqaruv 
xodimlari maoshi va shu kabilar kiradi. 
O‗zgaruvchi xarajatlar (VC) 
deb ishlab chiqarish hajmining 
o‗zgarishiga ta‘sir qiladigan xarajatlarga aytiladi. Unga xomashyo, 

---

90 
material, yonilg‗i-transport xizmati, ishchilar ish haqi va shu kabilarga 
qilinadigan sarflar kiradi. 
Ishlab chiqarishning har bir darajasida doimiy va o‗zgaruvchan 
xarajatlar yig‗indisi umumiy yoki Yalpi xarajatlar (TS)ni tashkil qiladi. 
UMUMIY XARAJATLAR 
Doimiy xarajatlar 
O‗zgaruvchi xarajatlar 
Korxona to‗lov 
majburiyatlari 
Xom-ashyo 
Soliqlar 
Material 
Amortizatsiya ajratmalari 
YOnilg‗i 
Ijara haqi 
Transport xizmati 
Qo‗riqlash xizmati xarajatlari 
Ishchilar ish haqi va shu 
kabilar uchun xarajatlar 
Boshqaruv xodimlar maoshi 
va h.k. 
 
5- chizma. Ishlab chiqarish hajmining o‗zgarishiga 
ta‘siriga qarab xarajatlarni turkumlash. 
 
Mahsulot birligini ishlab chiqarishga qilinadigan sarf-xarajatlarni 
hisoblash uchun o‗rtacha umumiy, o‗rtacha doimiy va o‗rtacha 
o‗zgaruvchi xarajatlar tushunchalaridan foydalaniladi. 
O‗rtacha 
umumiy xarajatlar 
Yalpi (umumiy) xarajatlarning ishlab chiqarilgan 
mahsulot miqdori nisbatiga teng: 
 
Q
TC
AC
