O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

3.6. Nazorat uchun savollar 
1.
Krivoship-shatun mexanizmining vazifasi. 
2.
Porshenning vazifasi nimadan iborat? 
3.
Porshen yubkasining ovalsimonligi va undagi T yoki P 
shaklidagi kesiklar nima uchun kerak? 
4.
Porshen barmog‘ining vazifasini ayting. 
5.
Kompression halqaning vazifasini ayting. 
6.
Moy sidirgich halqaning vazifasini ayting. 
7.
Shatunning vazifasi va tuzilishini ayting. 
8.
Tirsakli valning vazifasini ayting. 
9.
Tirsakli val qanday elementlardan tashkil topgan? 
10.
Maxovikning vazifasini ayting. 
11.
Tirsakli valga nima sababdan posongilar qo‘yilgan? 
12.
Tirsakli valning o‘q bo‘ylab siljishini cheklash maqsadida 
nima qilingan? 

---

18 
13.
Tirsakli valning shatun va o‘zak bo‘yinlariga nima sababdan 
antifriksion qotishma qo‘yilgan vkladishlar qo‘yiladi? 
14.
Gilzalarning vazifasi va turlarini ayting? 

---

19 
4 – LABORATORIYA ISHI 
 
GAZ TAQSIMLASH MEXANIZMI TUZILISHI VA ISHLASH 
PRINSIPINI O‘RGANISH
 
4.1. Ishdan ko‘zda tutilgan maqsad: 
Gaz taqsimlash mexanizmining vazifasi, tuzilishi va ishlash 
prinsipini o‘rganish.
 
4.2. Ish bo‘yicha qisqacha nazariy ma’lumotlar 

Gaz taqsimlash mexanizmi klapanlarni ochish va yopish bilan 

silindrlarga o‘z vaqtida yonuvchi aralashmani (karbyuratorli, gazli, 
injektorli dvigatellarda) yoki havoni (dizellarda) kiritish hamda 
ishlatilgan gazlarni chiqarib yuborish uchun xizmat qiladi. 
Shuningdek gaz taqsimlash mexanizmi silindrlarni yonuvchi 
aralashma yoki havo bilan ko‘proq to‘ldirilishini va ishlatilgan 
gazlardan yaxshiroq tozalanishini ham ta’minlaydi.
Avtomobil dvigatellarida asosan klapanli gaz taqsimlash 
mexanizmi o‘rnatiladi. Klapanlarning joylashuviga qarab gaz 
taqsimlash mexanizmlari pastda joylashgan klapanli yoki yuqorida 
joylashgan klapanlilarga bo‘linadi. 
To‘rt taktli dvigatellarning ish sikli davomida uning tirsakli vali 
ikki marta aylanganda har bir klapan bir martadan ochilishi kerak 
bo‘ladi. Shuning uchun tirsakli val ikki marta aylanganda dvigatelning 
taqsimlash vali bir marta aylanishi lozim. Taqsimlash valini tirsakli 
valga nisbatan ikki marta sekin aylanishini ta’minlash uchun ularning 
yuritmasidagi uzatish soni 2:1 qilinadi. 

---

20 
4.1 - rasm. Gaz taqsimlash mexanizmining sxemalari: a – pastda 
joylashgan klapanli; b – yuqorida joylashgan klapanli; 1 va 2 – tishli 
g‘ildiraklar; 3 – tirsakli val; 4 – rostlash boltlari; 5 – klapanlar;
6 – o‘rindiqlar; 7 – prujina; 8 – tayanch shayba; 9 – turtkich;
10 – mushtcha; 11 – koromislo; 12 – koromislo o‘qi; 13 – kronshteyn; 
14 – shtanga.