O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

Dvigatelni ishga tushirish
. Dizel ishga tushiriladi. Tashqi muhitning 
harorati 10
o
C va undan yuqori bo‘lgan sharoitda ishga tushirish vaqti 
4…5 soniyani, ruxsat etilgan vaqt 15 soniyani tashkil etadi.
Tirsakli valning aylanish chastotasi 850…950 daq
-1
meyorida 
o‘rnatiladi, qo‘shimcha agregatlarning qotirilganlik holati korpuslarning 
silkinish darajasi, hamda havo va suyuqlik harakatlanadigan yo‘laklar 
bo‘yicha germetiklik tekshiriladi. 
Agarda dizelni ishga tushirishda vaqt bo‘yicha ulgurilmasa (15 
soniyadan ko‘p bo‘lsa) u holatda quyidagilar amalga oshiriladi. 
1.
Bakdagi yonilg‘ining satxi, hamda bakdan yonilg‘i nasosigacha 
joylashgan yonilg‘i quvirchalarining holati tekshiriladi. Bundan tashqari 
kerak bo‘lsa bakning qopqog‘i va undagi teshikcha tozalanadi.
2.
Tizimdagi havo past bosimli nasosni qol yordamida ishga tushirib 
chiqarib yuboriladi.
3.
Ortiqcha yonilg‘ini chiqarib yuborish klapanining ishlash o‘ziga 
yarasha tovushning chiqishi bo‘yicha tekshiriladi. Agarda lozim bo‘lsa 
klapan almashtiriladi. 

---

44 
4.
Tirsakli valni harakatlantirib forsunkadan tarqalayotgan o‘ziga 
yarasha tovush bo‘yicha yonilg‘i purkash mavjudligi va sifati baholanadi. 
Sinash uchun dvigatel ishga tushirib ko‘riladi. Agarda ishga tushirish vaqti 
qisqarmagan bo‘lsa tekshirish ishlari davom ettiriladi; qaytadan past 
bosimli tizimda havoni (gazni) paydo bo‘lishi, forsunkaning drenaz 
yo‘lakchasidan ro‘y berayotganini bildiradi. 
5.
Yonilg‘ining uzatish avalroq uzatish burchagi tekshiriladi. Dvigatelni 
sinov ishga tushiriladi. Agarda uning davomiyligi kamaymagan bo‘lsa, 
nosozlikni izlash davom ettiriladi. 
6.
Gaz taqsimlash mexanizmidagi issiqlik tirqishlarining sozlanganligi 
tekshiriladi. 
7.
Yonilg‘i nasosining reykasi yoki dozatorining harakatlanish qiymati 
va mayinligi tekshiriladi. 
8.
Patrubkani uzib qo‘yilgan holatda, dvigatel sinov ishga tushirib 
havoning havo yo‘lagida va havo filtiridagi qarshiligi tekshiriladi. 
Ishlab bo‘lgan gazlar bo‘yicha nosozlik aniqlanadigan bo‘lsa quyidagi 
yo‘riqnomadan foydalaniladi: 

mashina katta hajmdagi ishlarni bajarishida 
chiqib ketayotgan 
gazning rangi quyuqlashib qorayadigan
bo‘lsa, bu yonilg‘ini to‘liq 
yonmayopganidan, yoki jarayonda havoni etishmasligidan, yoki yonilg‘ini 
notekis va sifatsiz purkalishidan dalolat beradi. Agarda dizel barcha 
ishlash sharoitlarida tutaydigan bo‘lsa, u holda buning sabablaridan biri 
forsunkaning purkagichini chqindi quyqalari bilan ifloslanganligi bo‘lishi, 
yonilg‘ining sorish burchagining ortda qolganligi, havo filtrining haddan 
ziyod ifloslanganligi, trubokompressorning nosozligi, og‘r fraksiyali 
yonilg‘i ishlatilayotganligi bo‘lishi mumkin; 

agarda dizildan faqatgina 
yuklangan holatda quyuq tutun chiqadigan
bo‘lsa, keltirilgan nosozliklar qatoriga turbokompressorning nosozligi ham 
qo‘shiladi, chiqarish kollektoridagi qarshilikni ortganligi, issiqlik 
tirqishlarining 
sozlanganligini 
buzilganligi 
va 
klapanlarni 
to‘liq 
yopilmasligi sabab bo‘lishi mumkin. Oxirgi holatda chiqarish quviridan 
uchqunlar chiqishi, hamda kiritish va chiqarish kollektorlaridan turli 
paqillashlar eshitilishi mumkin; 

chiqayotgan gazning tarkibida 
ko‘k (och ko‘k) ranglarning
mavjudligi silindrda yonayotgan maxsulotlar tarkibida moyning borligidan 
va uning sarfi ko‘payganligidan dalolat beradi. Bu silindrporshen gruhi 
detallarining eyilishini ortishiga yoki halqalarni ifloslanishiga sababchi 
bo‘ladi. Bundan tashqari, silindrga moyning tushishiga, trubokompressor

---

45 
rotorining halqalarini to‘liq berkilmasligi sabab bo‘lishi mumkin. Yonish 
mahsulotlarida moyning mavjudligi chiqarish quviridagi tirqishda 
moyning qoldiqlarini paydo bo‘lishiga sababchi bo‘ladi; 

dvigatel karteridan moyning kamayishi ko‘pchilik holatda sapundan