O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

Saqlash klapanlari va avtomat zolatniklarning
ishga tushirish bosimlarining qiymati 
Traktorning 
markasi 
Ishga tushirish bosimi, MPa, (kgs/sm
2
) 
Saqlash klapani 
Zolatnik avtomati 
nominal 
Ruxsat etilgan 
nominal 
Ruxsat etilgan 
К-700, К-744 
13,0…14,0 
12,5…15,0 
11,0…12,0 
10,0…12,0 
MТЗ-82 
14,5…16,0 
13,5…16,5 
12,5…13,5 
12,0…13,5 
МТЗ-100, МТЗ-
102 
18,5…20,0 
18,0…20,5 
15,0…16,0 
14,5…16,5 
ЛТЗ-105 
14,5…16,0 
13,5…16,5 
12,5…13,0 
12,0…13,5 
ВТ-100 
18,5…20,0 
18,0…20,5 
17,0…19,0 
16,0…19,5 
Gidrotaqsimlagichning zolotnik avtomatining ishga tushirish bosimini 
aniqlash uchun qurilmaning dastagi “Открыто“ holatiga qo‘yiladi va, 
sekinlik bilan droselli-taqsimlagichning dastagi buralib, yolakdagi bosim 
zolatnik dastagini neytiral holatga qaytguncha ko‘tariladi. Manometr 
yordamida zolatnik avtomatining ishga tushish bosimi aniqlanadi va 
normative qiymat bilan solishtiriladi. Qiymatlar mos kelmasa, u holda 
gidrotaqsimlagich ta’mirlanadi. 

---

66 
Uzatmalar qutisining gidroqurilmasini diagnostikalash. К-701, МТЗ-
100, 
МТЗ-102, 
Е-150К 
traktorlarining 
uzatmalar 
qutisining 
gidroqurilmalari КИ- 24038 qurilmasi yordamida tekshiriladi.
Gidroqurilmaning umumiy holatini tekshirish
nazorat qilish va yig‘ma 
birliklarning qotirilganligini hamda detallarning bikirligini tekshirishdan 
boshlanadi. Zichlagichlardan moyni siljib oqishi, moy uzatish naylarining 
ezilganligiga ruhsat berilmaydi. So‘ngra quyidagi ishlar bajariladi: 

uzatmalar qutisining moyni nazorat teshigidagi tiqin burab 
chiqariladi va moyning sathi tekshiriladi. Moyning sathi etarli bo‘lsa, u 
holda teshikdan moy silzib chiqishi kerak; 

dvigatel ishga tushiriladi, moyning harorati nominal ishlash 
sharoitidagicha (85…90
o
C) ko‘tariladi; 

traktorni harakatlanish, uzatmalarni almashtirish vaqtida 
gidroqurilmaning ishlashi tekshiriladi. Bunda uzatmalarning almashtirish 
mayin va qulay, shovqinlarsiz va katta kuch sarflamasdan bajarilishi kerak. 
Bu vaqitda manometer ko‘rsatkichida (gidroakkumuliyatordagi bosimni 
yo‘qolishi) mo‘ljallangan meyorlarda 0,45…0,70 MPa (4,5…7,0 kgs/sm
2
) 
bo‘lishi kerak. Turli uzatmalarda bosimning farqi 0,1 MPa (1 kgs/sm
2
) dan 
oshmasligi kerak; 
Filtrning tekshirish uchun
uzatmalar qutisining korpusidan bosim 
datchigi burab chiqariladi va uning o‘rniga o‘tkazgich bilan (КИ-24038 
qurilma komplektida mavjud) nazorat manometri o‘rnatiladi: 

filtirning qotirish bolti burab olinadi va uning o‘rniga (qurilma 
komplektidagi) manometer uzaytirgich bilan ulanadi; 

dvigatel ishga tushiriladi, tirsakli valning aylanishlar soni 
nominal qiymatga ko‘tariladi va manometrning ko‘rsatkichi aniqlanadi. 
Bosimning o‘zgarishi 0,1 MPa dan ortmasligi kerak. Aks holda filtr 
elementlari tozalanadi. 
Nasosning uzatishini tekshirish uchun, nasosning so‘rish yolagiga 
o‘tkazgich yordamida (2.10-rasm) klapan (qurilmaning komplektida 
mavjud) ulanadi. So‘ngra quyidagi ishlar bajariladi:

sxemada ko‘rsatilgan bo‘yicha КИ-24038 qurilmasi uzatmalar 
qutisining gidravlik tizimiga ulanadi; 

dvigatel ishga tushiriladi va, ko‘p marotaba uzatmalarni 
almashtirish dastagi harakatlantirilib voyning harorati ko‘tariladi. Moyning 
harorati 35
o
C dan past bo‘lmasligi shart; 

---

67 

tirsakli valning aylanishlar sonini nominal qiymatga keltiriladi 
va, droselning dastagi bir tekisda aylantirilib, so‘rish yo‘lagidagi bosim 1,0 
MPa (10 kgs/sm
2
) ga ko‘tariladi; 

qurilmaning limba shkalasini ko‘rsatkichi bo‘yichanasosning 
uzatishini boshlanishi aniqlanadi va uni normative qiymat (2.11-jadval) 
bilan solishtiriladi. 
Agarda qiymatning ko‘rsatkichi chegaraviy qiymatdan past bo‘lsa, u 
holda nasos ta’mirlanadi. 
2.11-jadval