HOLGA KELTIRISH. Faraz
qilaylik
fazoviy
jismning
,
,
,…,
nuqtalariga
,
,
,…,
kuchlar sistemasi ta’sir qilsin. Kuchlar sistemasini sodda holga
keltirish uchun Puanso lemmasiga asosan, berilgan kuchlarni koordinatalar boshiga
koʻchiramiz va hosil boʻlgan kuchlar vektorlarini hamda juftlar momenti
vektorlarini qoʻshib, bosh vektor va bosh moment
vektorlarini topamiz. Bu
jarayon natijasi tekislikda bitta bosh vektor va skalyar bosh moment
boʻlgan
boʻlsa, fazoviy kuchlarda ikkita vektor qiymatlar olinadi (2.29-shakl).
58
2.29-shakl.
Shunday qilib:
absolyut qattiq jismga ta’sir etuvchi ixtiyoriy kuchlar sistemasini birorta O markazga keltirganimizda, ularning o‘rniga berilgan kuchlar sistemasining bosh vektoriga teng bo‘lgan bitta -kuch va berilgan kuchlar sistemasining O markazga nisbatan olingan momentlarining vektor yig‘indisidan iborat bo‘lgan bitta -bosh moment bilan almashtirish mumkin ekan. Hosil boʻlgan bosh vektor va bosh moment vektorlarining
oʻzaro
joylashishiga qarab, mexanikada quyidagi xulosalar chiqariladi:
1)
Agar ≠ 0 va
≠ 0 boʻlsa, jism ilgarilanma va aylanma harakatda
boʻlishi mumkin. Buning xususiy holi ikki xil ko’rinishda kuzatiladi:
a)
boʻlsa,
ni (
,
) juftga almashtirib, bitta
kuchga
keltirish mumkin, chunki
va
jism ilgarilanma harakatda
(2.30-shakl);
2.30-shakl.
b) agar
va
parallel va bitta toʻgri chiziqda yotsa, jism vint
harakatida boʻladi. Mexanikada bunday holat
dinamik vint yoki
dinamo deb
ataladi (2.30-shakl);
59
2.31-shakl.
2)
Agar = 0 va
≠ 0 boʻlsa, jism faqat aylanma harakatda boʻladi;
3)
Agar ≠ 0 va
= 0 boʻlsa, jism faqat ilgarilanma harakatda boʻladi;
4)
Agar = 0 va
= 0 (2.34) boʻlsa, jism muvozanat holatida
boʻladi.
