O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

| 
|
z
yoki m
z
( )= 
| 
|
·
, (2.28) 
bu yerda m
z
( )-
kuchning Oz - o‘qiga nisbatan momenti;

-Oz o‘q bilan
-vektor orasidagi burchak. Yuqoridagi ta’rifdan kelib chiqadiki, m
z
( )-
algebraik kattalik
bo‘lib, ixtiyoriy vektorning proyeksiyasi qanday aniqlansa, 
uning ishorasi ham shunday aniqlanadi. 
Oxirgi tenglikning boshqacha koʻrinishini yozamiz (2.27-shakl): 
m
z
( ) = ± 
F
xy
·
h
 

(2.29) 
2.27-shakl. 
Demak 
-kuchining z -o‘qiga nisbatan momenti, kuchning z - o‘qiga 
perpendikulyar bo‘lgan tekislikdagi proyeksiyasining, shu tekislikni kesib o‘tgan z 

---

56 
- o‘qining O
1
nuqtasiga nisbatan olingan momentning algebraik qiymatiga teng 
ekan
.
Xuddi shunday fazoviy kuchning Ox, Oy va Oz oʻqlariga momentlarini 
quyidagicha yozish mumkin: 
m
x
( ) = ± 
F
yz
·
h
1
,
m
y
( ) = ± 
F
xz
·
h
2
m
z
( ) = ± 
F
xy
·
h
3
, (2.30) 
bunda 
h
1
,
h
2
,
h
3
- 
F
yz
,
F
xz
, 
F
xy
kuch proyeksiyalarining mos yelkalari. 
Fazoviy kuchning uning proyeksiyalari orqali yozganimiz kabi (1.2), 
| =
 
uning momentining miqdori ham shu koʻrinishda boʻladi: