O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov makroiqtisodiy siyosat

ishlab chiqarish potensiali
deb ataladi. Mamlakatning ishlab chiqarish potensiali 
potensial YaIM ko‘rsatkichi bilan o‘lchanadi.
Makroiqtisodiy beqarorlik tufayli, iqtisodiy pasayish davrida mamlakat o‘z 
iqtisodiy potensialini to‘liq ishga solmasdan, yaratilgan haqiqiy YaIM hajmi (Yh) 
potensial YaIM (Yp) hajmidan ortda qoladi. Ya’ni YaIMning uzilishi (YuZ) ro‘y 
beradi. 
Yh – Yp
YuZ= ----------------- 100
Yp 
Potensial YaIM deganda mamlakatdagi ishlab chiqarish resurslaridan 
to‘liq foydalanilgan sharoitda mumkin bo‘lgan ishlab chiqarish hajmi 
tushuniladi. 
Potensial YaIM*ni hisoblashda mamlakatda ishsizlik mutlaqo yo‘q deb emas, 
balki mavjud, biroq u tabiiy darajada, deb hisoblanadi. 
Ishsizlik darajasining iqtisodiy o‘sishga ta’siri asosan ishsizlik darajasining 
oshishi natijasida iqtisodiyot potensial YaIM hajmini ololmaydi. Shu sababli 
mamlakat miqyosida ishsizlikni uning tabiiy darajasida saqlash va tartibga solish 
iqtisodiy jihatdan katta ahamiyatga ega. Ishsizlikning haqiqiy darajasi uning tabiiy 
darajasidan qanchalik yuqori bo‘lsa, YaIM uzilishi shuncha ko‘p bo‘ladi. Shuning 
uchun ham potensial hajmdagi YaIM* haqiqiy YaIM dan katta bo‘ladi. 
Ishsizlik darajasi va YaIM uzilishi o‘rtasidagi miqdoriy nisbatni ingliz 
iqtisodchisi Artur Ouken matematik holda isbotlab bergan. Shuning uchun bu qonun, 
OUKEN qonuni deyiladi. Qonunning mohiyati shundan iboratki, agar ishsizlikning 
haqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan bir foizga oshib ketsa, ya’ni davriy ishsizlik 
1 foizni tashkil etsa milliy iqtisodiyot YaIMni ikki yarim foizga kam yaratadi. 
YaIMning pastroq darajasi o‘z navbatida, ishlab chiqarishda qatnashuvchilar 
daromadlarining nisbatan kamroq bo‘lishini va iqtisodiyotning kelgusi taraqqiyotini 
investitsiyalash imkoniyatlari qisqarishini bildiradi.

---

48 
Ouken qonuni ishsizlikning turli darajalaridagi mahsulot yo‘qotishlari hajmini 
aniqlash imkonini beradi. Hozirgi kunda β koeffitsienti deb atalgan bu koeffitsient 
miqdori 2 foizdan 3 foiz oralig‘ida deb hisoblanadi. 
Ouken qonunini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin: