- 12 -
Qo'yilgan maqsadga ko'ra fonetika ikki turli bo'ladi:
1)
nazariy fonetika – u biror tilning talaffuz alomatlarini nazariy jihatdan
tasnif etadi;
2)
amaliy yoki normativ fonetika esa, biror tilning talaffuziga o'rgatish
maqsadida tuziladi. Masalan, ingliz tilining amaliy fonetikasi rus yoki o'zbek
o'rganuvchilari uchun sodda holda mashqlar yordamida izohlab beriladi.
Alohida apparatlar yordamida nutq tovushlari, bo'g'in, urg'u va into-
natsiyadagi artikulyatsion-akustik xususiyatlarni o'rganish sohasi eksperimental
fonetika deb yuritiladi. Yuqorida ko'rsatilgan fonetika turlarining barchasi ku-
zatishlar yordamida til talaffuzidagi xususiyatlarni ancha aniq tekshirilgan ek-
sperimental fonetika natijalariga asoslanadi.
Agar fonetika tovushlarining hosil bo'lishi va ularning xususiyatlarini o'r-
gansa, uni segmental fonetika («segment» so'zi nutq bo'lagi ma'nosini anglatadi)
deyiladi. Fonetika nutq tovushlaridan katta birliklarni, ya'ni bo'g'in, so'z va fra-
zalarni o'rganish bilan ish tutsa, uni
supersegmental fonetika yoki
prosodika deb
ataladi.
Fonetikaning to'rtinchi zaruriy soxasi hisoblangan
fonologiya alohida fan
sifatida ham qaraladi. Bunday qarash fonologiyani ham ikkiga bo'lishni talab qi-
ladi:
1) Tovushlarning tildagi funksional tomonlarini o'rganish bo'limi –
seg-
Dostları ilə paylaş: