O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

O‘zini tekshirish uchun savollar 
1. Xudbinlik va altruizm –hayotiy yo‗nalganlik tamoyillari. 
2. Ijtimoiy xodimning shaxsiy sifatlari. 
3. Ijtimoiy xizmatning asosiy qadriyat va tamoyillari: inson qadri va 
qadriyati, ijtimoiy adolatlilik, insonparvarlik, maqsadlilik, layoqatlilik ;. 
4. O‗zbekiston ijtimoiy xodimi kasbiy-axloq kodeksining shakllanishi. 
5. Ijtimoiy ish amaliyotida qadriyatlar : o‗zini aniqlash, tushkunlik va 
hurmat qilish, ajratish. 

---

217 
 10-Mavzu. Ijtimoiy ishda sog‘lom turmush tarzi
1. Salomatlik tushunchasi, uning mohiyati va tarkibi. 
2. Inson sog‗ligini belgilovchi omillar. 
3. Turmush tarzi va sog‗lik . 
1. Inson uchun eng katta boylik bu sog‗likdir. Buyuk tarixchi Gerodot 
o‗zining 9 tomlik ―Tarix‖ asarida shunday yozgan
72
– «Sening sog‗liging- toza 
havo, suv va ovqatdir. Ertalab xursandchilik bilan uyg‗on, uxlaganda tabassum 
bilan yot. Seng xursandsan, tabassum qilyapsan-demak sen sog‗lomsan. Kasallikni 
davolama, o‗z hayotiningni davola, tabiat qonunlari bo‗yicha yasha. Kasal 
bo‗lganingda boyliging va kuching befoyda bo‗ladi.». «Sog‗lik-hamma narcha 
emas, ammo barcha narsa sog‗liksiz hyech nima.», - deydi qadimgi grek faylasufi 
Suqrot. Faylasuf bu mavzuda ko‗p muhokama qilgan. U aytadiki, tana sog‗lom 
bo‗lmas ekan, ruh sog‗lom bo‗lmaydi.
Butun jahon sog‗likni saqlash tashkiloti (JSST) ustavida ko‗rsatilgan: 
«Sohlik bu- kasalllik va nuqsonlar bo‗lmaganda to‗liq jismoniy. Ruhiy va ijtimoiy 
bardamlikdir.»Eng yuqori darajadagi sog‗likka ega bo‗lish insonning irqi, dini, 
siyosiy kelib chiqishi, iqtisodiy va ijtimoiy holatidan qat'iy nazar asosiy 
huquqlaridan biridir.
73
. 
Sog‗lom turmush tarzi sog‗likka boylik kabi qarash bo‗lib, shaxsiy va 
jamiyat sog‗ligini mustahkamlash va takomillashtirishga asoslanib. O‗z ichiga 
shaxsning sog‗lomlashtirish faoliyatini oladi.
Inson hayotining qiymati mutloq boylik bo‗lib, hayot- insonning boshqa 
boyliklari mavjud bo‗lishi uchun yagona shart va mezondir.
Hayot qadrini ko‗rib chiqish doirasida tarixan ikkita tushuncha shakllandi: 
1.Hayot qadri jamiyat tomonidan belgilangan bo‗lib, inson va uning hayoti 
jamiyat boyligining ma'lum qismini tashkil qiladi.; 
72
Геродот Галикарнасс тарихи 9 том . 
73
Устав (Конституция) принят Международной конференцией здравоохранения, проходившей в Нью-Йорке 
с 19 июня по 22 июля 1946 г., подписан 22 июля 1946 г. представителями 61 страны (Off. Rec. Wld Hlth Org., 
2, 100) и вступил в силу 7 апреля 1948 года. 

---

218 
2.Hayot qadri so‗zsiz hyech kimga va hyech nimaga bog‗lik emas. Hayot 
qadrini turli nuqtai nazardan tahlil qilinganda turli adabiyotlarda ularning 
quyidagicha guruhlashtirish mumkinligi keltiriladi : 
•Hayot qadri jamiyat uchun yashashdan iborat bo‗lib, uning qadr darajasi 
individ hayot faoliyatining jamiyatning rivojlanish manfaatlariga mosligi bilan 
belgilanadi. O‗zing uchun emas. Jamiyat uchun yasha.. 
• Individual hayot instinktiv qiymat sifatida hayoti to‗g‗risida o‗zining 
tushunchasining anglatadi. Boshqacha aytganda hayot qadri ob'ektiv, undagi 
maqsadlar sub'ektiv bo‗ladi.. 
•Hayot qadri hayotiy maqsadlar bilan belgilanadi. Boshqacha aytganda hayot 
qadri unda maqsad bo‗lganda mavjud. Maqsad bo‗lmaganda yo‗q bo‗ladi. 
O‗zining hal qil... 
• Inson, insoniyat va inson hayoti oliy qadriyat bo‗lib, ular evolyusiyaning 
eng yuksak darajasini aks ettiradi. Hayt bu o‗z mohiyati bo‗yicha piramidaning 
cho‗qqisidir. 
• Hayot qadri o‗z ahamiyatini o‗lim vositasida ko‗rsatadi, u insonga hayotini 
baholash va maqsad qo‗yishni taqozo qiladi.
Tibbiy-biologik adabiyotlarda sog‗likning turli tariflari keltiriladi. Ularning 
har biri organizmning bu holatini kompleks xususiyatida u yoki bu jihati 
muhimligini qayd etadi. Sog‗lik tushunchasining tariflaridan ko‗rinib turibdiki, u 
tashqi muhit sharotiga organizmning moslashish sifatini namoyon qiladi va inson 
va tashqi muhit o‗zaro faoliyati jarayonini yakunini ko‗rsatadi. Sog‗lik holati 
ekzogen (tabiiy va ijtimoiy) va endogen (irsiyat, konstitutsiya, yosh, jins) omillari 
o‗zaro harakatining natijasiga bog‗liq.
Sog‗lik tushnchasining eng to‗liq xususiyati salomatlik fani asoschilaridan 
biri V.P. Petlenko tomonidan shunday keltiriladi: «Sog‗lik o‗zida insonning 

---

219 
me'yoriy psixosomatik holati, tana va ruhiy kuchi o‗z salohiyatini namoyon qila 
olish, moddiy, axloqiy va ijtimoiy ehtiyojlarini optimal qondirishni aks ettiradi.»
74
. 
Sog‗likko‗ptarkiblitushuncha. 
Sog‗likningquyidagiqismlariniajratishmumkin.