O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Konservativ (korporativ)model 
bozor iqtisodiyoti ijtimoiy yo‗naltirilgan 
mamlakatlar uchun xosdir. Ularga kontinental yevropa mamlakatlari sanalgan 
Avstriya, Germaniya, Italiya, Fransiya davlatlari kiradi. Bunda davlatning o‗rni 
sezilarli darajad kuchli bo‗ladi: ijtimoiy tadbirlarga byudjet ajratmalari hoimdalr va 

---

60 
ish beruvchilarning sug‗urta badallariga deyarli teng bo‗lib, qayta taqsimlashning 
asosiy kanali davlat qo‗lida yoki uning nazoratida bo‗ladi. Shu bilan birga davlat 
sug‗arta himoyasi tizimida fuqarolarni moddiy qo‗llab-quvvatlashda qatnashadi. 
Bunda maqbul ijtimoiy nafaqalar miqdori mehnat daromadlari va shunga mos 
sug‗urta to‗lovlariga ajratmalarga bog‗liq bo‗ladi. O‗ziga xos xususiyati korxona 
egalari va kasaba uyushmalari birgalikda yurituvchi sug‗urta kassalarining o‗zini 
boshqarishidir. Ishsizlik holatida kafolatlangan to‗lov miqdori ish stajiga, to‗lov 
muddati- sug‗urta badallarini to‗lash davomiyligiga, ularning miqdori va 
ishchining yoshiga bog‗liq bo‗ladi.
Ijtimoiy-demokratik model
(ba'zan solidar deb yuritiladi) aholini himoya 
qilishda davlatning yetakchilik rolini ko‗zda tutadi. Davlat ijtimoiy siyosatining 
ustuvor vazifalari aholi daromadlari darajasi va umumiy bandlikdir. Mazkur model 
shimoliy yevropa mamlakatlari Shvetsiya, Norvegiya, Finlyandiya, Daniya, 
shuningdek Niderlandiya va Shveytsariyada amaliy ifodasini topgan. Ijtimoiy 
sohani moliyalashtirish asosi iqtisodiyotning rivojlangan davlat sektori tomonidan 
xizmat ko‗rsatishga asoslanib, soliqqa tortishning juda yuqori darajasiga xos 
bo‗ladi.
Mazkur 
modelning 
boshqa 
farqli 
xususiyati 
ishlab 
chiqarish 
demokratiyasining rivojlangan tizimi, alohida korxona yoki tarmoq emas balki 
umummilliy darajada mehnat munosabatlarini tartibga solish, ishsizlik darajasini 
kamaytirish imkonini beruvchi fositalardan foydalanishdir.
Ba'zan egalitar deb nomlanuvchi ijtimoiy davlatning shved doktrinasi 
mashhurdir. U davlatning milliy darajada o‗z fuqarolari to‗g‗risida qayg‗urishi, 
og‗ir sharoitlarda ularning xavfsizligi, ishonchli himoyasini ta'minlashi, 
shuningdek himoyani tashkil qilish va boshqarishga asoslangan. Shvedlar ular 
vafot etgunga qadar davlat g‗amxo‗rlik qilishi kerak deb hisoblaydilar. »
12
.
12
Церкасевич Л. В
.
Европа иттифоқи мамлакатларида ижтимоий сиѐсатнинг замонавий тенденциялари. - 
СПб., 2002. - С. 27.

---

61 
Keltirilgan uchta model sof holda umuman uchramaydi, har birining o‗z 
ustunligi va kamchiliklari bor. Amaliyotda odatda liberal, korporativ va sotsial-
demokratik usullarining biror xususiyatlari birgalikda bo‗lishi kuzatiladi.
Ulardan ko‗pchiligi besh federal vazirlik (sog‗liqni saqlash va ijtimoiy ish, 
qishloq xo‗jaligi, mehnat, uy-joy qurilishi va shahar rivojlanishi, ichki ishlar) 
shuningdek iqtisoliy imkoniyatlar bo‗yicha qo‗mita, keksalar ishlari bo‗yicha 
boshqarma, temir yo‗lchilar pensiya ta'minoti bo‗yicha kengash va fuqarolik 
xizmati komissiyasi doirasida bo‗ladi. Muvozanatli va tashkiliy tizim bilan 
tuzilmagan ko‗pgina dasturlar moddiy yordamga muhtoj ko‗pgina guruhlarni 
qamrab olmasdan, nafaqa va kompensatsiyalarning miqdori kam darajada 
bo‗lishiga sabab bo‗ladi. Shu bilan birga bunday dasturlar afro-osiyo va lotin 
amerikasidan kelgan aholi o‗rtasida qaysidir darajada ijtimoiy boqimandalikni 
keltirib chiqaradiBoshqa mavjud kamchilik sifatida oilaviy munosabtlarga salbiy 
ta'sir ko‗rsatishini keltirish mumkin: ular ba'zan ajrashishni, ota-onalarning alohida 
yashashini, oilaviy holatga bog‗liq holda moddiy yordam olishni targ‗ib qiladi.
13 
3