O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik–pedagogika instituti «kimyoviy texnologiya»

To’yingan eritma va eruvchanlik. Qattiq modda erituvchiga tushirilganda uning zarrachalari erituvchi zar-
rachalari ta’sirida erish jarayoni boshlanadi. Erish paytida unga qarshi kristallanish jarayoni ham sodir bo’ladi. Dastlab
erish jarayoni tez boradi, eritmada zarrachalarning soni ko’paygandan keyin kristallanish tezlashadi. Ma’lum vaqtdan 
so’ng erish va kristallanish tezliklari tenglashadi. U vaqtda erigan modda bilan erimay qolgan modda orasida dinamik
muvozanat qaror topadi, ya’ni eritma to’yinadi. Shunday qilib, erimay qolgan modda bilan cheksiz uzoq vaqt muvoza-
natda mavjud bo’la oladigan eritma to’yingan eritma deyiladi.
Ayni moddaning ma’lum haroratda 100 g erituvchida erib, to’yingan eritma hosil qiladigan massasi uning er-


uvchanligi (yoki eruvchanlik koeffitsienti) deyiladi.
Masalan, 20

S da 100 g suvda: 

Glyukoza ……………………

200 g

NaCl ………………………..

35 g

H
3

BO

3
……………………… 

5 g
CaCO

3
……………………… 

0,0013 g
AgJ ………………………….. 
0,00000013 g eriydi.

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan ma’ruzalar matnlari. 
45
Nazariy jihatdan olganda mutlaqo erimaydigan modda bo’lmaydi. Xatto oltin va kumush ham oz darajada
bo’lsa ham suvda eriydi. 


Moddalarning suyuqliklarda eruvchanligi. Genri va Genri-Dalton qonunlari. Gazlarning suyuqliklarda
eruvchanligi Genri qonuni bilan ifodalanadi. 


O’zgarmas haroratda ma’lum hajm suyuqlikda erigan gazning massasi shu gazning bosimiga to’g’ri pro-

porsional bo’ladi: 
m = k · P 

bu yerda: 

m - gazning massasi;
P - gazning bosimi. 


Gazlar aralashmasi suyuqliklarda eritilganda har qaysi gaz mustaqil ravishda eriydi, ya’ni bir gazning er-