O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha
Burchak tezliklari bir xil bo’lgan va bir xil bo’lmagan kardan sharnirlari
Yüklə 2,37 Mb.
|
|
2. Burchak tezliklari bir xil bo’lgan va bir xil bo’lmagan kardan sharnirlari.
Avtomobillarda qo’llaniladigan kardanli sharnirlar ikki xil bo’ladi: burchak tezliklari bir xil va burchak tezliklari bir xil bo’lmagan kardanli sharnirlar. Burchak tezliklari bir xil bo’lmagan kardanli sharnirlar o’z navbatida qayishqoq (elastik) va bikr (krestovinali) bo’lishi mumkin (11.1-rasm). 11.1-rasm. Kardanli uzatmaning konstruktsiyasi Avtomobillarda uzatmalar qutisidan yetakchi ko’prikning asosiy uzatmasiga burovchi momentni uzatish uchun burchak tezliklarga bir xil bo’lmagan sharnirlarga ega bo’lgan bir yoki ikki valli kardanli uzatmalardan foydalaniladi. Agar avtomobilda bitta kardanli uzatma o’rnatilsa kardanning old tomoniga 126
vilkasi shlitsli uchlikga payvandlangan. SHlitsli uchlik kardanning shlitsli vtulkasiga kiritilib, o’q bo’ylab siljuvchi birikma hosil qiladi. SHlitsli vtulka kardan valining old qismiga, valning ketingi uchi esa kardan valining old qismiga va valning ketingi uchi esa shu kardan sharnirining vilkasiga payvandlangan (11.2- rasm). Rezinadan tayyorlangan g’ilof hlitsli birikmani tashki muhitdan kiradigan iflos zarrachalardan saqlaydi. 11.2-rasm. Avtomobilning kardanli uzatmasi sxemasi. 1-uzatmalar qutisi, 2-kardanli sharnir, 3-kardan vali, 4-oraliq val, 5-shlitsli birikma, 6-kardanli sharnir, 7-kardan vali, 8-kardanli sharnir, 9-etakchi ko’prik, 10-ressora, 11-rama. Burchak tezliklari bir xil bulgan turt sharikli «Veys» turdagi kardan sharniri ZIL-131, GAZ-66, UAZ-469 avtomobillar turkumiga kiruvchi old kuprigi yetakchi bulgan avtomobillarda kullaniladi. (11.3- rasm). Val 1 (kalta yarim o’q) yetaklovchi vilka bilan yaxlit tayyorlanib, shlitsli uchiga g’ildirakning gupchagi urnatilgan. Uzun yarim o’q 5 esa yetakchi vilka bilan yaxlit yasalib, ichki shlitsli uchi differentsial qutisidagi yarim o’q shesternyasi bilan щlitsli kilib biriktirilgan. Vilkalar bir-biri bilan arikchalari 2 va 4 ga joylashgan turtta yetakchi sharchalar 3 yordamida juftlanadi. Vilkalarni bir-biri bilan markazlashtirib tutashtirish uchun ularning uchidagi sferik chukurchalarga markaziy sharcha 6 shpilьka 7 yerdamida maxkamlab joylashtiriladi. Avtomobil burilganda vilkalarda burovchi moment fakat ikkita sharcha, ya’ni xar kaysi vilkadagi sharchalardan bittasi orkali uzatiladi. Ajratuvchi arikchalar shunday shaklga egaki , ikkita yetakchi sharchalar, xar bir vilkaning kaysi burchakka burilishidan kat’iy nazar, doimo vilkalar 1 va 5 ning o’qlari orasidagi bissektrisasida yotadi. SHuning uchun vilkalar bir xil burchak tezlikda aylanadi. Yengil avtomobillarning boshkariluvchi g’ildiraklari yetakchi bulsa, ularning yuritmasiga burchak tezliklari bir xil bulgan sharikli konstruktsiyaga ega bulgan ikkita kardan sharnir va valdan tarkib topgan kardanli uzatma urnatiladi. 127
tezlikli sharchali kardan sharniri: 1 va 5 –yarim o’qlar; 2 va 4-ariqchalar; 3- yetakchi sharchalar; 6- markaziy sharcha; 7 va 8 - shpilka; Birfilьd turdagi olti sharikli kardan sharniri old yuritmali avtomobillarda «Matiz, Tiko, Neksiya, VAZ-2108, Moskvich 2141» kullaniladi. Mushtcha 4 da (11.4-rasmga karang), R 1 radiusli (markazi 0) oltita arikcha sferasimon yuzali kilib uyilgan. Mushtchadagi arikchalar R 3 radiusda («O 1 »markaz «O» markazga nisbatan «a» masofaga siljitilgan) uyilgani sababli o’zgaruvchan chuqurlikga ega. 11.4-rasm. (Birfilьd turidagi) Olti sharikli kardan sharniri: a – konstruktsiyasi; b – sxemasi; 1-korpus; 2-shariklar; 3-separator; 4-mushtcha; 5-val. Korpus 1 ning ichki yuzasi R 2 radiusli ( markaz «O») sfera shaklida bo’lib, unda xam R 4 radiusda (O 2 markaz sharnirning O markaziga nisbatan «a» masofaga siljitilgan) o’zgaruvchan chuqurlikda oltita arikcha uyilgan. Separator 3 da shariklar 2 joylashgan bo’lib, R 1 ichki va R 2 tashki radiusli sferasimon yuzalarga ega. SHarnirning o’qlari bir chizikda yotganida, shariklar vallarning o’q chiziklariga perpendikulyar bulgan sharnirning markazidan utuvchi tekislikda joylashadi. Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|