O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

TSilindrik asosiy uzatma. Bunday uzatmalar dvigeteli ko’ndalang
joylashgan old yuritmali yengil avtomobillarda qo’llaniladi. 12.1- rasmda Neksiya
avtomobilining asosiy uzatmasi ko’rsatilgan. Uzatmalar soni 3,94 bo’lgan bir juft
qiya tishli g’ildiraklardan tashkil topgan asosiy uzatma, uzatmalar qutisi va ilashish
muftasi bilan birgalikda umumiy karterda joylashtirilgan. Uzatmaning tishli kichik
g’ildiragi uzatmalar qutisi yetaklanuvchi vali bilan birgalikda yaxlit ishlanib
karterda bir tomonda tsilindrik rolikli va ikkinchi tomonda sharikli podshipniklarda
o’rnatilgan. Uzatmaning tishli katta g’ildiragi differentsial qutisiga boltlar bilan
qotirilgan. Differentsial qutisi, konussimon rolikli podshipniklarda bir tomoni bilan
ishlash muftasi karteriga ikkinchi tomoni bilan esa uzatmalar qutisi karteriga
o’rnatilgan. Bu podshipniklar qiya tishli g’ildiraklar ilashishidan vujudga
keladigan o’q bo’ylab yo’nalgan kuchni o’ziga qabul qiladi.

---

134
4. Differentsial va yarim o’qlarning vazifasi, turlari, tuzilishi.

Differentsial kuch uzatmaning mexanizmi bo’lib avtomobil tekis va ravon
yo’llarda harakatlanganda burovchi momentni yarim o’qlar orqali yetakchi
g’ildiraklarga teng taqsimlab berish hamda avtomobil harakatlanib burilganda va
yo’lning notekis joylaridan yurganda yetakchi g’ildiraklarning har-xil burchakli
tezlikda aylanishganda imkon beradi (12.3-rasm).
12.3-rasm. Avtomobilning burilish sxemasi
Differentsiallar vazifasiga ko’ra g’ildiraklaroro simmetrik o’qlalaro turlarga
bo’linadi. Differentsiallar yetakchi ketingi ko’prikning o’rtasidagi karter ichiga
o’rnatilgan bo’ladi yoki oldingi ko’prik yetakchi bo’lsa ko’prikning o’ng tomonga
bir oz siljigan karteri ichiga o’rnatilgan bo’ladi.
Avtomobillarda uch yoki to’rtta ko’prik bo’lsa oraliq ko’prik karterlarga
ham differentsial o’rnatiladi.