O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

2- Mavzu. Tortish tezlik xususiyati. Avtomobilning tortish
xarakteristikasi. Xarkatlanishga qarshilik kushlari.
G’ildirakka olib kelingan quvat va burovchi moment. Transmissiyaning FIK.
Avtomobilning tortish xarakteristikasi. G’ildirak radiyuslari. G’ildirakning
g’ildirashga qarshilig kuchi. Balandlikka xarakatlanishga qarshilik kuchi. Yo’lning
karshilik kuchi. Xavoning qarshilik kuchi. Inertsiya kuchi. G’ildirak va yo’l
orasidagi ilashish kuchi. Yo’ldan g’ildirakka ta’sir qiluvchi normal reaktsiyalar.
Avtomobil dinamikasi - tortish va tormozlash dinamikasidan iborat.
Avtomobilning tortish dinamikasi-avtomobilning ma’lum ekspluatatsiya
sharoitida uning maksimal o’rtacha tezlik bilan harakatlanish qobiliyatidir.
Tormozlash dinamikasi - avtomobilning sekinla-nish va unumli
tormozlanish qobiliyatini ko’rsatadi.
Yonilg’i tejamkorligi - avtomobilning yonilg’ini minimal sarflab transport
ishini - bajarishdan iborat.
Avtomobilning boshqariluvchanligi -haydovchining hohishi bilan
boshqarilayotgan avtomobilning boshqariluvchi g’ildiraklar holatini o’zgarishiga
va shunga ko’ra harakat yo’nalishini o’zgartira olish qobiliyatini ko’rsatadi.
Avtomobilning turg’unligi - uning yonaki sirpa-nishiga, ag’darilishiga va
surilishiga qarshilik ko’rsatish qobiliyatini ko’rsatadi.
Yo’l to’siqlaridan o’ta olishi - avtomobilning og’ir yo’l sharoitlarida va yo’l

---

23
bo’lmagan joylardan yura olish qobiliyatini ko’rsatadi.

Yurish ravonligi - avtomobilning notekis yo’ldan katta tezlik bilan kuzovni
ortiqcha tebratmasdan harakatlanishi, tashilayotgan yukning sifatini buzmasligi,
yurishni qulayligi, haydovchi va yo’lovchilarning ortiqcha toliqtirmaslik
qobilyatini ko’rsatadi.
Harakat havfsizligi - haydovchining, yuk va yo’lovchilarning yo’l transport
hodisalarisiz tashish qobiliyatini ko’rsatadi.
Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: dialogik yondoshuv, ko’rgazmali
taqdimot, keys, video-animatsiya, muammoli ta’lim. blits, menyu, munozara, o’z-
o’zini nazorat.