O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev
Yüklə 0,9 Mb.
|
|
Muloqotning interaktiv tomoni – kishilarning birgalikdagi f aoliyatda bir –
birlariga amaliy jixatdan ta’sir etishlari. Hamkorlikda ishlash, bir – birlariga yordam berish, bir – birlaridan o’rganish, harakatlar muvofikligiga erishish kabi qator qobiliyatlarni namoyon qilish mumkin. Odamlarning turli sharoitlarda uzlarini to’tishlari xulq – atvorlarining boshqarilishi ma’lum psixologik konuniyatlarga boglikligini ko’rish mumkin. Bunga sabab jamiyatda kabo’l kilingan turli normalar , konun koidalardir. Chunki uzaro mulokot va uzaro ta’sir jarayonlarida shunday xatti – harakatlar obrazlari kishilar ongiga singib tasavvurlar, hislatlar orkali boshqa birovni tushunishga harakat qilish, uzini boshqa birov bilan solishtirish, masalan: 1 – martda uchrashuvga ketayotgan yigitning xolatini uning urtogi yoki akasi tushunishi mumkin. Refleksiya – mulokot jarayonida suxbatdoshning pozisiyasida turib, uzini tasavvur qilishdir, o’ziga birovning kuzi bilan karashga intilishdir. Masalan: guruxdoshingizdan biriga ko’ylagi yarashmaganini aytish mumkin, 2-chisiga aytsam kuyyapti deb uylaydi deysiz. Stereotipizasiya – odamlar ongida mulokotlar mobaynida shakllanib urnashib qolgan, kunikib kolingan obrazlardan shablon sifatida foydalanish, bunday stereotiplar ba’zan mulokotni tugri yunalishini ta’minlasa, ba’zan xatoliklarga sabab bo’ladi. Masalan: kizlarning shim kiyib yurishi yoki velosiped minishi. Ko’pchilik bunday kizlarni odobsiz deb uylaydi, bu notugri, albatta. Ba’zan kishini tashqi qiyofasidan uning xarakterini aniqlaydi. M: shunday tajriba o’tkazilgan: talabalarga turli qiyofadagi kishilarning rasmi 196
odamlar-aqlli, sochi qattiq odam- qaysar , bo’yi past odam- xokimiyatga intiluvchi, Chiroyli odam- o’ziga bino qo’ygan yoki nodon bo’lishini aytilgan. Bular albatta, to’g’ri emas. Lekin kishilarning ongida avloddan avlodga o’tib kelayotgan tasavvurlar shunday obrazlarni shakllantirgan. Natijada odam hakida tushunchaning shakllanishida u xaqida bo’lgan ma’lumot katta rol o’ynaydi. M: Bodalyov talabalarning 2 guruxiga 1 odam portretini ko’rsatib, uni 1-guruxga –jinoyatchi, 1-gurux talabalariga esa olim deb tanishtirgan. 1-guruxdagilar uning ko’zlarini-yovuz, beshavqat desa 2-guruxdagilar uning ko’zlarini-dono, muloyim deyishgan. Odamlarning tashqi qiyofasi, kiyinishi, o’zini to’tishi, xissiy xolati, ovozi, qiliqlari, yurishi va x. k. ishlarining ichida odamning so’z muloqat manba’i suxbatdoshiga eng ko’p ma’lumot beradi. Odamning bir -birlarini to’g’ri anglashlari Idrok( asosiy bilish) soщasiga aloqador, bir-birlarini tushunishlari esa ularning tafakkur sohasiga aloqador, murakkab jarayondir. Boshqa odamni to’g’ri tushungan shaxs uning xissiy xolatiga kira olgan xissoblanadi. Ya’ni unda empatiya- birovlarning xis kechinmalarini tushuna olish qobiliyati rivojlangan bo’ladi. Yuksak ongli, madaniyatli, « ko’pni ko’rgan» shaxsgina boshqalarni to’g’ri tushunishi, ularning mavqyeida tura olishi mumkin. Psixoliklar turli muloqot vaziyatlariga duch keladilar va xar bir vaziyatda ulardan o’tkir didlik, odob, kishilarning psixologiyasini bilgan xolda ularni to’g’ri tushunish malakasi talab qilinadi. Bo’lg’usi psixolog bu borada quyidagi qonuniyatlarni bilishi kerak 1. Birinchi ko’rgan odam xaqida faqat birlamchi tasavvurgina bo’lishi mumkin. 2. Biror kishi xaqida berilgan malumotga asosan muayyan fikr xosil qilish oson, lekin uni o’zgartirish qiyin. 3. Intellekt juda yuqori bo’lsa ham, juda past bo’lsa ham boshqa odamni tushunish qiyin. Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|