O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti

 Mavzu xulosasi. Landshaft qobig‘ining asosiy energiya manbai 
quyosh nuri bo‘lib, u fotosintez borishidagi muhim komponentdir. 
Shuni aytish kerakki, erga tushadigan quyosh energiyasining bor-yo‘g‘i 
2-3% idangina fotosintez jarayonida foydalaniladi. Quyosh nuridan 
foydalanishni 5% ga etkazilganda, olinadigan mahsulotlar miqdori ikki 
baravarga oshadi. Quyosh nurini qolgan qismi abiotik muhitga tushadi, 

---

44 
o‘z-o‘zidan to‘kilish, fizik-kimyoviy chirish jarayonlarida ishtirok 
etadi. O‘simlik va hayvonot olami tabiatdagi kuchli birikma bo‘lib, ular 
tabiiy muhitga ta’sir qilib, uni o‘zlariga xos holga moslashtiradilar 
hamda alohida mikroiqlim paydo qiladilar. Turli ekotizimlarda butun 
planeta bo‘ylab mahsuldorlik miqdori turlicha bo‘ladi. Mahsul-
dorlikning o‘zgarishi iqlim, oziqlanish maydoni, tuproq, ekologik 
omillar ta’sirida boradi. 
Nazorat savollari 
 
1. Yer biotasi nima? 
2. Moddalar almashinuviga ta’rif bering. 
3. Produsentlar va konsumentlar tushunchasiga ta’rif bering, ular 
qanday farqlanadi? 
4. Fosfor aylanishi nima? 
5. Tabiiy landshaftlar nima? 
6. Ekotizimning mahsuldorligi nimalarga bog‘liq? 
7. Fotosintezlanuvchi organizmlarni sanang. 
8. Tabiatdagi katta aylanishni tushuntirib bering. 
9. Kichik modda aylanishi (biogeokimyoviy). 
10. Biokimyoviy sikl aylanishlarining vazifasi nimadan iborat? 
11. Azotning tabiatdagi aylanishini ta’riflang? 
12. Atmosferadagi azot zahirasi qancha? 
13. Fosforning tabiatda aylanishi azot aylanishidan nima bilan farq 
qiladi?
14. Tabiiy ekotizimning klassifikatsiyalari. 
 
 
 

---

45 
 
IV BOB. POPULYATSIYALAR EKOLOGIYASI