O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

5-мавзу: O'quv-tarbiyaviy jarayonni tashkil etishda zamonaviy 
pedagogik texnologiyalardan foydalanishning tatbiqiy asoslari 
Режа: 
1.O'qitish texnologiyasining asosiy ko'rsatkichlari.
2.Didaktik jarayonni zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish.
3.Tarbiyaviy jarayonni va tarbiyaviy tadbirlami tashkil etishga zamonaviy 
pedagogik texnologiyalar asosida yondashuv. 
O‟z-o‟zini nazorat qilish uchun savollar 
1. Ta‟limda "innovatsion jarayonlar" termini nimani anglatadi? 
2. Adabiyotlarda innovatsion jarayonning sxemasi qanday ko‟rsatiladi. 
3. Innovatsion faoliyatning asosiy funktsiyalarini ayting. 
4. Hozirgi davrda innovatsion faoliyatga bo‟lgan zarurat nimalardan iborat. 
5. Innovatsion faoliyatdagi akmeologik yondashuvga izoh bering. 
 
ADABIYOTLAR 
1. I.A.Karimov “Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch”. T-Ma`naviyat-2008 y.
2. I.A.Karimov “Barkamol avlod orzusi” T-1999 y. 
3. Azizxodjayeva N. “Pedagogik texnologiya va mahorat”., Toshkent., TDPU., 
2006 y. 
4. R. A.Mavlonova, M.Arabova, G` Saloxiddinova, M.Shirinov “Pedagogik 
texnologiya” ma`ruza matn 2009 y. 
5. J.G` Yo`ldoshev “Pedagogik texnologiya asoslari” T., O`qituvchi, 2004. 
 
 6-мавзу: Interaktiv metodning o'ziga xosligi 
Режа: 
1."Aqliy hujum" metodi,
""6x6x6" metodi,"Klaster" metodi,
"Qarorlar shajarasi" (qarorlar qabul qilish texnologiyasi) metodi,
"Beshinchisi (oltinchisi, yettinchisi, ...) ortiqcha" metodi
"Rasmlarni to'g'ri joylashtiring" metodi,
"Videotopishmoq" metodi, "Grafik organeyzerlar" haqida. 
Interfaol ta‟lim – ta‟lim beruvchi va ta‟lim oluvchi o‟rtasidagi (ta‟lim oluvchi va 
kompyuter) o‟zaro harakatni amalga oshiruvchi dialogli ta‟lim.

---

Interfaollik – ta‟lim doirasida prinstipial yangi hodisa – shu tufayli ta‟lim oluvchi: 
(1) ta‟lim jarayonining hamma sub‟ektlari bilan faol o‟zaro harakatda bo‟lishi, 
faqatgina o‟kituvchi bilan shaxsiy munosabat yulidagina emas, balki boshqa 
talabalar, ma‟muriyat bilan hal qila olishi mumkin; 
(2) multimedia ob‟ektlarini taxlil kilish jarayonida ularning mazmunini, shaklini, 
o‟lcham va ranglarini dinamik ravishda boshqarishni, turli 
tarafdan ularni 
kuzatishni
, boshqa shunga o‟xshash manipulyastiyalarini kayta ta‟minlashni, 
ko‟prok aniq ko‟rsatuvga erishish uchun hohlagan joyidan to‟xtatib va davom 
ettira olish mumkin bo‟ladi. Shunday qilib, interfaollik faqatgina axborotlarni 
passiv qabul qilish uchungina emas, balki o‟rganilayotgan ob‟ektlar yoki 
jarayonlarda va virtual modellarning o‟zaro harakatlarida multimedia modellari 
xususiyatlarini faol tadqiqot qilish uchun xam imkoniyat yaratib beradi. 
Interfaollik darajasi qanchalik yuqori bo‟lsa, ta‟lim jarayoni ham shunchalik 
samarali bo‟ladi. 
Ushbu zamonaviy metodlar yoki interfaol usullar, o‟qitishning samarasini 
oshirishga yordam beruvchi texnologik trenninglar o‟quvchi talabalarda mantiqiy, 
ijodiy, 
tanqidiy, 
mustaqil 
fikrlashni 
shakllantirishga, 
qobiliyatlarini 
rivojlantirishga, raqobatbardor, etuk mutaxasis bo‟lishlariga hamda mutaxasisga 
kerakli bo‟lgan kasbiy fazilatlarni tarbiyalashga yordam beradi. 
Ushbu o‟quv jarayonini tashkil etish uchun havola etilgan texnologik 
treninglarni xuddi shu tartibda, o‟tkazishlari 
shart emas
, har qaysi o‟qituvchi bu 
treninglarni umumiy shaklni olgan holda o‟zlarining dars texnologiyalarini 
yaratishlari, berilgan treninglarni to‟liq yoki ularning ba‟zi bir bosqichlari, 
elementlarni ishlatishlari mumkin. 
Biz quyidagi o‟qitish jarayonida qo‟llash mumkin bo‟lgan ba‟zi bir treninglar 
(texnologiyalar)ga tavsifnoma berib, ba‟zilarni o‟tkazish tartibi to‟g‟risida 
metodik tavsiyanoma berib o‟tamiz. 
“TARMOQLAR” metodi – o‟quvchi-talabani mantiqiy fikrlash, umumiy fikr 
doirasini 
kengaytirish, 
mustaqil 
ravishda 
adabiyotlardan 
foydalanishni 
o‟rgatishga qaratilgan. 
“3x4” metodi – o‟quvchi-talabalarni erkin fikrlashi, keng doirada turli 
g‟oyalarni bera olishi, ta‟lim jarayonida yakka, kichik guruh holda tahlil 
etib, 
xulosa chiqara olishi
,ta‟rif bera olishiga qaratilgan. 
“BLITS O‟YIN” metodi - harakatlar ketma-ketligini to‟g‟ri tashkil etishga 
mantiqiy fikrlashga, o‟rganayotgan predmeti asosida ko‟p, xilma xil fikrlardan, 
ma‟lumotlardan kerakligini tanlab olishni o‟rgatishga qaratilgan. 

---

“INTERVYU” texnikasi – o‟quvchi-talaba savol berish, eshita olish, to‟g‟ri 
javob berish, savolni to‟g‟ri tuzishni o‟rgatishga qaratilgan. 
“IERARXIYA” texnikasi - oddiydan murakkabga, murakkabdan oddiyga 
o‟tish usullarini qo‟llash orqali ularni mantiqiy, tanqidiy, ijodiy fikrlashga 
o‟rgatishga qaratilgan. 
“BUMERANG” texnikasi 
– 
o‟quvchi-talabalarni 
dars 
jarayonida, 
darsdan 
tashqarida turli adabiyotlar
, matnlar bilan ishlash, o‟rganilgan 
materiallarni yoddan saqlab qolish, so‟zlab bera olish, fikrni erkin holda bayon 
eta olish hamda bir dars davomida barcha o‟quvchi talabalarni baholay olishga 
qaratilgan. 
“TALABA” treningi – o‟quvchi-talabalar bilan individual holda ishlash 
o‟qituvchi va talaba o‟rtasidagi to‟siqni yo‟q qilish, hamkorlikda ishlash yo‟llarini 
o‟rgatishga qaratilgan. 
“O‟QITUVCHI SHAXSI” trening - o‟qituvchi innovastion faoliyatini ochib 
beruvchi “O‟qituvchi shaxsiga qo‟yiladigan talablar” mavzusidagi mustaqil 
fikrlashga, ijodiy insho yozish orqali bayon qilishga qaratilgan. 
“MULOQOT” texnikasi o‟qituvchilarni auditoriya diqqatini o‟ziga jalb etish, 
dars jarayonida hamkorlikda faoliyat ko‟rsatishga, uni tashkil etishni o‟rgatishga 
qaratilgan. 
“BOSHQARUV” texnikasi o‟qituvchilarni auditoriyani boshqarishdagi usullari 
hamda o‟quvchi talabalarni ish jarayonida boshqaruv usullari bilan tanishtiruvchi 
va shunga o‟rgatishga qaratilgan. 
“Tarmoqlar metodi” (Klaster) 
Fikrlarning tarmoqlanishi - bu pedagogik stratigiya bo‟lib, u o‟quvchilarni Biron 
bir mavzuni chuqur o‟rganishlariga yordam berib, o‟quvchilarni mavzuga 
taalluqli tushuncha va aniq fikrni erkin va ochiq ravishda ketma-ketlik bilan uzviy 
bog‟lagan holda tarmoqlashlariga o‟rgatadi. 
Bu metod biron mavzuni chuqur o‟rganishdan avval o‟quvchilarning fikrlash 
faoliyatni jadvallashtirish hamda kengaytirish uchun hizmat qilishi mumkin. 
Shuningdek, 
o‟tilgan 
mavzuni 
mustahkamlash, 
yaxshi 
o‟zlashtirish, 
umumlashtirish hamda o‟quvchilarni shu mavzu bo‟yicha tasavvurlarini chizma 
shaklida ifodalashga undaydi. Quyida biz, namuna 
sifatida misol keltirdik
; 
“Bumerang” texnologiyasi 

---

Mazkur texnologiya bir mashg‟ulot davomida o‟quv materiallini chuqur va 
yaxlit holatda o‟rganish, ijodiy tushunib etish, yorqin egallashga yo‟naltirilgan. U 
turli mazmun va xarakterga (muomala, munazarali, turli mazmunli) ega bo‟lgan 
mavzularni o‟rganishga yaroqli bo‟lib, o‟z ichiga og‟zaki va yozma ish shakllarini 
qamrab oladi hamda bir mashg‟ulot davomida har bir ishtirokchining turli 
topshiriqlarni bajarishi, navbat Bilan o‟quvchi yoki o‟qituvchi rolida bo‟lishi, 
kerakli ballni to‟plashiga imkoniyat beradi. 
“Bumerang” texnologiyasi tanqidiy fikrlash, mantiqli shakllantirishga, 
imkoniyat yaratadi; xotirani, g‟oyalarni, 
fikrlarni
, dallillarni yozma va og‟zaki 
shakllarda bayon qilish ko‟nikmalarini rivojlantiradi. 
Ta‟lim Bilan bir qatorda mazkur metod tarbiyaviy xarakterdagi qator vazifalarni 
amalga oshirish imkonini beradi: 
-Jamoa bilan ishlash mahorati; 
-Muomalalik; 
-Xushfe‟llik; 
-Ko‟nikuvchanlik; 
-O‟zgalar fikriga hurmat; 
-Faollik; 
-Rahbarlik sifatlarini shakllantirish; 
-Ishga ijodiy yondoshish; 
-O‟z faoliyatining samarali bo‟lishiga qiziqish; 
-O‟zini xolis baholash. 
Asosiy tushunchalar quyidagilar: 
Ochiq savollar - bu savollar muomala, so‟zlashuvni davom ettirishga imkon 
beradi. Ularga qisqa, bir xil javob berish mumkin emas. 
Yopiq savollar - bu savollar oldindan “ha” yoki “yo‟q” tipidagi to‟g‟ri, ochiq, 
javoblarni berishni ko‟zda tutadi. 
Ko‟ndalang so‟roq - bir-biriga guruhlab beriluvchi qisqa savollar qatori bo‟lib, 
bu o‟ziga xos axborotlar 
izlash hamda dallillarni
, opponentlar pozistiyasini 
aniqlash va muayyan qarorlar qabul qilish uchun ajoyib imkoniyatdir. 

---

Ko‟ndalang so‟roq paytida munoazaraga kirishish mumkin emas. Bu vaqtda 
faqat savollar beriladi, munozaraga kirishilmaydi.