O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

2. Mexanik filtrlarda ishlatiladigan filtrlovchi materiallar. 
Mexanik filtrlarda filtrlovchi materiallar sifatida kvars qumi, maydalangan antratsit ko‟miri,
maydalangan shlak kabi suvda erimaydigan donador materiallar ishlatiladi. Ular suvdagi muallaq-
dag‟al zarrachalarni ushlab qoladigan, kimyoviy reagentlar ta„siriga chidamli tez maydalanib
ketmaydigan, suvni qo‟shimcha moddalar bilan boyitmaydigan xususiyatlarga ega bo‟lishi kerak.
Masalan kvars qumi ishlatilganda suv xarorati 60
0
S dan pН – miqdori esa 9 dan yuqori bo‟lmasligi
kerak, aks holda u suvni kremniy birikamalariga boyitish mumkin.
SHuning uchun issiqlik elektr stantsiyalarida asosan antratsit ko‟miri ishlatiladi. Bu material
kimyoviy jihatdan chidamli bo‟lib, suv xarorati 1000S, pH miqdori 4-yo 0 oralig‟ida ham ishlatish
mumkin. Filtrlovchi mateirallar donachalari o‟lchamlari o‟rtacha 0,35-1,5 mm va katta o‟lchamli
0,4-2,0 mm bo‟ladi.
3. Mexanik filtrlarni ishlatish. 

1 - rasm. Bir kamerali vertikal tindirgich filtr: 
1 – yuqorigi taqsimlash moslamasi; 2 – quyi drenaj-taqsimlash moslamasi; 3 – filtrat; 4 – 
siqilgan, yuvuvchi suv; 5 – birinchi bo'lak filtratning tushirilishi; 6 – yuvish suvining kiritilishi; 7 – 
manba suvi; 8 – filtrlovchi qatlam; 9 – filtr korpusi. 

---

23
Mexanik filtrlarning ish davri uch qismga bo‟linadi: 1) yayratish, 2) yuvish, 3) suvni filtrlash.

Yayratish bu yopishib qolgan material donachalarini bir-biridan ajratish, ular orasida yig‟ilgan
dag‟al zarrachalarni chiqarib yuboradigan jarayondir. Buning uchun filtrning pastki qismidan nasos
orqali yuqori bosimda suv oqimi beriladi. Bu suv oqimi filtrlovchi material donachalarini bir-biridan
ajratib, yig‟ilgan loy, qum va ushlab qolingan zarrachalarni filtrdan chiqarib yuboradi. Filtrni sifatli
yayratish, berilayotgan suv sarfini tejash maqsadida hozirgi vaqtda havo-suv aralashmasi bilan
yayratish usuli keng qo‟llanilmoqda.
Yayratish jarayoni tugagandan suv yuvish jarayoni amalga oshiriladi. Buning uchun filtrning
yuqori qismidan nasos orqali 5-10 daqiqa mobaynida tiniq suv yuboriladi. Bu suv bilan qolgan
ifosliklar filtrdan chiqib ketadi. Agar filtrdan tushayotgan suv tezda tiniq suvga aylansa yuvish
vaqtini yanayam qisqartirish mumkin. Filtr toza bo‟lgandan so‟ng u yana ishga qo‟shiladi va to
yayratish jarayonigacha bo‟lgan vaqt filtrning ish jarayoni yoki filtrosikl deb ataladi.
Loyihalash me„yorlari ko‟rsatishicha mexanik filtrlarning foydali ish vaqti 8 soatdan kam
bo‟lmasligi kerak.